Światowy Dzień Osteoporozy – o czym powinniśmy pamiętać?
Co to jest osteoporoza?
Osteoporoza jest chorobą szkieletu charakteryzującą się zmniejszoną gęstością i strukturą kości. Stan ten powoduje, że stają się one kruche, co zwiększa ryzyko występowania złamań, szczególnie w obszarach organizmu takich jak biodro, kręgosłup czy nadgarstki. Nie bez powodu nazywana jest często „cichym zabójcą kości”, ponieważ kompletnie nie daje objawów do momentu, gdy następują zwichnięcia i złamania.
Choroba zaczyna się w momencie, gdy dochodzi do zaburzenia równowagi pomiędzy tworzeniem, a resorpcją kości. Osteoblasty odpowiedzialne za ich tworzenie oraz osteoklasty – komórki resorbujące starą kość, odgrywają w tym procesie kluczową rolę, ponieważ w osteoporozie aktywność tych drugich jest większa. W rezultacie gęstość kości ulega zmniejszeniu i następuje większe ryzyko złamań.
Co powoduje osteoporozę?
Do rozwoju osteoporozy może przyczyniać się wiele czynników, z których nie każdy występuje w jednakowym stopniu u wszystkich lub w takim samym natężeniu. Wiadomo na pewno, że są to:
Wiek
Ryzyko zachorowania na osteoporozę rośnie wraz z wiekiem. U kobiet najczęściej zaczyna się objawiać po menopauzie.
Płeć
Kobiety częściej chorują na osłabienie kości niż mężczyźni, co wynika z ich profilu hormonalnego. Menopauza niestety przyspiesza proces utraty masy kostnej, co czyni panie bardziej podatne na tę chorobę. Dlatego kobiety częściej zaczynają chorować na osteoporozę już po 50. roku życia, podczas gdy mężczyźni – po ok. 70.
Dziedziczność
Z reguły nie myślimy o osteoporozie jako o chorobie genetycznej, jednak jej występowanie w rodzinie może przyczyniać się do zachorowania.
Zmiany hormonalne
Niektóre stany chorobowe mogą stanowić o zwiększeniu ryzyka wystąpienia osteoporozy. Może to być np. nadczynność tarczycy.
Styl życia
Ten podpunkt dotyczy przede wszystkim diety i spożycia odpowiedniej ilości wapnia oraz witaminy D i K. Pamiętajmy też, ogólnie szkodliwe czynniki stylu życia mogą przyczyniać się do rozwoju osteoporozy, np. palenie tytoniu.
Brak aktywności fizycznej
Mogłoby się wydawać, że u osób narażonych na upadki dodatkowy ruch mógłby zwiększać to ryzyko. To fakt, ale profilaktycznie aktywność fizyczna wspomaga organizm, w tym kości.
Jakie są pierwsze objawy osteoporozy?
Osteoporozę trudno zauważyć, choruje się na nią przez wiele lat aż zacznie dochodzić do złamań. Oczywiście nie każde złamanie musi świadczyć o chorobie, bywają złamania wypadkowe również w bardzo młodym wieku. Do objawów postępującej osteoporozy (choć nie występują one u wszystkich) należą:
Skrócenie wzrostu
Z postępującym wiekiem często obserwuje się zanik wzrostu, powszechnie nazywany „wypadnięciem dysku”. Często to nie jest „wypadnięcie dysku”, lecz złamania kompresyjne niektórych obszarów kręgosłupa, co skutkuje pochyloną postawą i zgarbieniem pleców.
Bóle pleców
Szczególnie te, które pojawiają się z większą częstotliwością, trwają dość długo i mają charakter tępego dyskomfortu. Co istotne, może pojawić się nawet po odpoczynku, a nie tylko w trakcie ruchu, czy w czasie długotrwałego stania (np. w kolejce).
Drobne urazy a złamania
To, co wydaje się typowe dla osteoporozy to fakt, że złamania zdarzają się przy teoretycznie nawet bardzo błahych kontuzjach, np. uderzenia czy asekurowanego upadku. To, co u innych nie spowodowałoby takich konsekwencji zdrowotnych, u chorych na osteoporozę może skończyć się połamaniem kości.
Jakie badania na osteoporozę powinno się wykonać?
Jeżeli lekarz podejrzewa u swojego pacjenta osteoporozę, może zlecić mu pakiet badań laboratoryjnych z krwi i moczu. Może również poprosić swojego pacjenta o wykonanie densytometrii. Jest to nic innego jak bardzo dokładne badanie rentgenowskie, które z pewnością do 1% pozwala określić stopień gęstości mineralnej kości. Wykonywane jest najczęściej w obszarze kręgosłupa i kości udowej, ponieważ to tam można uzyskać najbardziej miarodajne wyniki.
Jak leczyć osteoporozę?
W leczeniu osteoporozy bardzo ważne jest wieloaspektowe podejście. Z pewnością o powodzeniu leczenia częściowo decyduje stosowanie diety skomponowanej w taki sposób, aby zawierała bogactwo składników niezbędnych dla zachowania dobrej kondycji kości. Są to:
Wapń
Najłatwiej dostępnym źródłem wapnia są z pewnością produkty mleczne, w tym jogurty, sery, wzbogacone mineralnie napoje roślinne, a także warzywa liściaste, konserwy rybne z ośćmi (sardynki, śledzie).
Witamina D
Podstawowym źródłem witaminy D jest ekspozycja słoneczna, dlatego w miesiącach mało słonecznych zaleca się regularną suplementację. Warto przy tym pamiętać, że jednorazowe spożycie dużej liczby jednostek nie będzie miało wpływu na poprawę kondycji kośćca i niezbędna jest systematyczność.
Białko
Proteiny są nam potrzebne do zdrowego funkcjonowania, nie inaczej jest w przypadku kości. Białko znajdziemy w mięsie, ale wegetarianie i weganie mogą je zastąpić tofu, fasolą i grochem oraz soczewicą i niektórymi rodzajami kasz.
Witamina K
Witaminę K dużo łatwiej możemy uzupełnić z dietą niż witaminę D. To właśnie ona odpowiedzialna jest za prawidłową gospodarkę wapniem i witaminą D, dzięki niej wapń trafia tam, gdzie powinien, a nie odkłada się w naczyniach. Znajdziemy ją w ciemnych warzywach liściastych, brukselce i niektórych olejach. Jako że witamina K ma właściwości zwiększające krzepliwość krwi, jej suplementację należy omówić z lekarzem, szczególnie jeśli przyjmujemy leki przeciwpłytkowe.
Ograniczanie sodu
Sód jest potrzebny dla zdrowia, jednak mamy tendencję do spożywania jego zbyt dużej ilości w postaci soli – ulubionej przyprawy Polaków. Ograniczenie sodu umożliwi zmniejszenie wydalania wapnia z moczem. Poza solą powinniśmy również zwracać uwagę na… wodę mineralną. Te wysoko zmineralizowane mają sodu dość sporo.
Farmakologia
W leczeniu osteoporozy bardzo ważne jest stosowanie leków pod kontrolą lekarza. Zwyczajowo przepisuje się pacjentowi bisfosforany, które blokują lub zmniejszają tempo utraty masy kostnej, a także niekiedy stront i kalcytonina. Kobietom zalecana bywa również hormonalna terapia zastępcza. Dobór leków jest bardzo indywidualny i zależy od innych czynników ryzyka, stosowanej przewlekle farmakoterapii, suplementacji oraz innych czynników medycznych.
Profilaktyka osteoporozy – jak wygląda?
Profilaktyka osteoporozy powinna rozpocząć się tak naprawdę na długo przed wiekiem, w którym występują pierwsze objawy. Chodzi przede wszystkim o zapewnienie sobie odpowiedniej ilości ruchu, który jest dostosowany intensywnością do naszych możliwości zdrowotnych. Nie musi to być więc intensywny trening kilka razy w tygodniu, a raczej spacer czy nordic walking, zwiększanie ruchu wykonywanego przy okazji, czy też lekkie ćwiczenia kardio wykonywane w domu.
Kolejnym aspektem profilaktyki osteoporozy powinna być oczywiście właściwie skomponowana dieta, obfitująca w wapń oraz możliwie najmniej przetworzone produkty spożywcze. Co istotne, osoby stosujące dietę wegańską również mogą czerpać wapń z diety.
Suplementację witaminami zawsze warto najpierw skonsultować z lekarzem. Nie musi wcale być konieczne przyjmowanie preparatów wapnia, ale witaminę D zaleca się w zasadzie każdemu w naszej szerokości geograficznej.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
