Co to jest melanina i jak wpływa na odporność skóry?
Melanina – co to tak naprawdę jest?
Melanina kojarzy się nam głównie z barwnikiem obecnym w skórze, ale odpowiada on również za barwę naszych oczu i włosów. Każdy człowiek posiada ją w nieco innej ilości, stąd każdy z nas jest w istocie unikalny.
Melanina jest odpowiedzialna za pigmentację, jednak pełni również inną niezwykle istotną funkcję. Pochłania ona szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe, dzięki czemu chroni skórę przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, mogącymi z niego wynikać. W jaki sposób?
Kiedy wystawiamy gołą, czyli niechronioną ubraniem albo kremami z filtrem, skórę do słońca, melanocyty zaczynają produkować więcej barwnika. Ona z kolei wypuszcza promieniowanie z powrotem na wierzchnie warstwy skóry, aby nie dostały się dalej i nie uszkodziły komórek w skórze właściwej. Ten proces nazywamy opalaniem – widzimy jak skóra barwi się na różowo, czerwono i brązowo. Melanina chroni nasze DNA, bowiem promieniowanie UV mogłoby je poważnie uszkodzić, prowadząc m.in. do powstawania nowotworów w skórze (np. czerniaka i raka kolczystokomórkowego).
Melanina ma ograniczoną zdolność do ochrony skóry właściwej. Może stanowić swego rodzaju pierwszą zaporę, która po pewnym czasie ekspozycji na zagrożenie zaczyna słabnąć i mimo wszystko niezbędne jest zastosowanie kremu z filtrem przeciwsłonecznym.
Synteza melaniny
Organizm ma zdolność do syntetyzowania własnego barwnika, robi to przez całe życie człowieka, a w większym natężeniu podczas ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Z jej nadmierną produkcją mamy również do czynienia w wyniku zaburzeń pracy niektórych hormonów oraz wraz z postępującym procesem starzenia się organizmu.
Melanina – gdzie powstaje?
Każdy człowiek posiada melanocyty – komórki skóry rozsiane po powierzchni całego ciała, m.in. we włosach, w skórze, w źrenicach i tęczówkach, w mózgu (dokładnie w istocie czarnej i rdzeniu przedłużonym), w nadnerczach i częściowo w uchu środkowym.
Aby poznać dokładny mechanizm działania melaniny, konieczne jest rozróżnienie jej rodzajów, ponieważ każdy z nich odpowiedzialny jest za ubarwienie nieco innych obszarów.
Eumelanina
Odpowiada za ciemne ubarwienie skóry i włosów, obecna jest w większym nasileniu u osób o czarnych lub brązowych włosach. W przypadku włosów czarnych mamy do czynienia z przewagą eumelaniny czarnej i, analogicznie, u osób z włosami brązowymi – eumelaniną brązową. Co ciekawe, jeśli we włosach nie znajduje się nawet odrobina eumelaniny czarnej, a jedynie niewielka ilość brązowej – człowiek będzie nosił włosy w kolorze blond.
Feomelanina
Ten rodzaj melaniny jest odpowiedzialny za ubarwienie ust, sutków i ogólnie tkanek, które są w różnym stopniu „różowe”.
Neuromelanina
Okazuje się, że neurony również mogą mieć różne kolory i właśnie tu do czynienia mamy z neuromelaniną.
O ile melanocytów mamy wszyscy tyle samo, ilość systetyzowanych przez nie melanocytów jest bardzo różna, a każdy z nas może poszczycić się różnymi proporcjami eumelaniny, feomelaniny i neuromelaniny. U tych z nas, których melanocyty pracują „na większych obrotach”, widzimy ciemniejszą karnację i włosy oraz oczy.
Melanocyty w większości przypadków są dość równomiernie rozmieszczone w ciele, ale bywa, że znajdują się w skupiskach. Te skupiska nazywamy piegami.
Jedni z nas opalają się na brązowo, podczas gdy inni palą sobie skórę przy pierwszej słonecznej okazji. Wynika to z naturalnej właściwości naszych melanocytów do produkcji melaniny. Jeśli mamy jasną karnację, raczej nie będziemy opalać się na piękny brązowy kolor, podczas gdy ludzie śniadzi osiągną ten efekt bez problemu.
Czy melanina chroni przed rakiem?
Samodzielnie melanina w żadnym wypadku nie uchroni nas przed rakiem skóry jakiegokolwiek typu. Fakt, pochłania ona promieniowanie UVA, UVB, UVC, światło niebieskie oraz neutralizuje reaktywne formy tlenu, które powstają w wyniku wielu procesów oksydacyjnych zachodzących w organizmie. W tym aspekcie barwnik wyłapuje je, pomagając przeciwutleniaczom w wyniszczaniu wolnych rodników.
Z tego względu mówi się, że sama melanina może wykazywać swego rodzaju działanie przeciwzapalne, jednak na pewno nie oznacza to, że należy ją traktować jako jedyną ochronę przed szkodliwym działaniem oksydantów.
Melanina i kolor skóry według skali Fitzpatricka
Skala Fitzpatricka jest do dziś stosowanym narzędziem w celu numerycznego określenia koloru skóry człowieka. Początkowo była stworzona przez amerykańskiego lekarza w celu dopasowania odpowiedniej dawki promieniowania ultrafioletowego potrzebnego do terapii światłem, ale z czasem została udoskonalona o dane od samych pacjentów odnośnie reakcji ich skóry na promieniowanie słoneczne. Według Fitzpatricka, do czynienia mamy z sześcioma ogólnymi typami koloru skóry:
- Typ 1 – zawsze się spala na słońcu, nigdy nie opala (typ najjaśniejszy, często z piegami)
- Typ 2 – skóra rzadko poparzona albo w stopniu minimalnym, ładnie się opala
- Typ 3 – bywa, że występują u niej lekkie oparzenia, opala się ogólnie równomiernie (typ miodowy i oliwkowy)
- Typ 4 – skóra parzy się w stopniu minimalnym, ładnie się opala, typ umiarkowanie brązowy
- Typ 5 – skóra rzadko się spala, łatwo, równomiernie i ładnie się opala
- Typ 6 – nigdy się nie spala, skóra jest bardzo mocno napigmentowana.
Zaburzenia produkcji melaniny
Niektórzy z nas uskarżają się na zaburzenia produkcji melaniny, które niestety mogą być bardzo widoczne na skórze. Bywa, że występują one już od bardzo wczesnego wieku, podczas gdy inni obserwują je w późniejszym okresie życia.
Niedobór melaniny
Na niedobór melaniny składać się może szereg czynników, w tym naturalna niezdolność do produkcji jej „wystarczającej” ilości. Przy niedoborze melaniny do czynienia mamy z:
Bielactwem
Inaczej nazywanym Vitiligo. Białe plamy pojawiają się w wyniku niszczenia melanocytów przez układ odpornościowy. Może występować na tle autoimmunologicznym, ale naukowcy nie do końca poznali jego dokładną przyczynę. Bielactwo jest mniej widoczne u osób z bardzo jasną karnację, białe plamy raczej dobrze odgraniczone są od reszty skóry u osób śniadych.
Albinizmem
Jeśli melanocyty produkują niezwykle małą ilość melaniny na powierzchni całego ciała, do czynienia mamy z osobą o skórze niemal białą. Te osoby najczęściej mają również bardzo jasne włosy (lub nie mają ich w ogóle) i oczy. Albinosi muszą bardziej niż inni uważać z ekspozycją na słońce.
Melasmą
Kiedy na ramionach czy twarzy widoczne są brązowe czy niebieskawe plamy, do czynienia prawdopodobnie mamy właśnie z melasmą. Najczęstszą jej przyczyną jest podłoże hormonalne oraz ekspozycja na słońce. W odróżnieniu od bielactwa i albinizmu istnieją sposoby na poradzenie sobie z tego typu plamami pigmentacyjnymi.
Uszkodzeniem skóry
Bywa, że skóra traci swój pigment w wyniku uszkodzenia skóry np. poparzeniem. Chociaż skóra może się odnowić, komórki melanocytowe, niegdyś obecne w tym miejscu, teraz mogą nie zostać odrobione.
Nadmiar melaniny – czy jest szkodliwy?
Nadmiar melaniny nazywany jest melanizmem. Jeśli występuje, widoczny jest poprzez plamy pigmentacyjne o ciemniejszej niż skóra barwie, a spowodowane jest poprzez:
- Nadprodukcję melaniny przez komórki w określonych miejscach
- Umiejscowienie większej liczby melanocytów w jednym miejscu.
Teoretycznie i pośrednio, nadmiar melaniny może być niekorzystny dla zdrowia, nie tylko dla urody. Melanocyty mogą mutować, a więc ulegać przekształceniom w komórki potencjalnie nowotworowe. Jeśli mamy ich nadmiar w określonym miejscu i zaczną się z nich wytwarzać tego typu zmiany, może to prowadzić do wystąpienia zmiany nowotworowej.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
