Skutki przedawkowania witaminy D
Rola witaminy D w organizmie
Witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach i pełni szereg ważnych funkcji w organizmie. Reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową, co pomaga zachować zdrowe i mocne kości. Witamina D zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach i zapobiega jego wydaleniu razem z moczem. Zapobiega występowaniu krzywicy u dzieci oraz zmniejsza ryzyko złamań w wyniku osteoporozy u osób dorosłych. Warunkuje też prawidłową pracę mięśni.
Witamina D trafia do komórek odpornościowych i wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego. Jednym z objawów jej deficytu może być zwiększona częstotliwość zapadania na infekcje sezonowe. O prawidłowy poziom witaminy D w szczególny sposób powinny dbać osoby cierpiące na choroby o podłożu autoimmunologicznym, jak np. choroba Haschimoto. Witaminie D przypisuje się także zdolność do hamowania rozwoju niektórych komórek nowotworowych odpowiedzialnych m.in. za rozwój raka jelita grubego. Właściwa podaż witaminy D chroni ponadto przed zaburzeniami nastroju. Jej obniżone stężenie obserwuje się np. u osób z depresją.
Dlaczego warto suplementować witaminę D?
Podstawowym źródłem witaminy D w organizmie jest synteza skórna, która zachodzi pod wpływem promieniowania słonecznego. W mniejszym stopniu zapotrzebowanie organizmu zaspokaja także dieta. Najwięcej witaminy D zawierają tłusty ryby morskie (np. węgorz, łosoś, śledź, tuńczyk, makrela, dorsz), inne źródła to m.in. żółtka jaj, sery, mleko, mięso i podroby oraz grzyby (np. grzyby shitake).
Niedobór witaminy D jest zjawiskiem powszechnym, na co wpływ ma co najmniej kilka czynników:
- Niewielka ilość dni słonecznych w roku utrudnia zaspokojenie zapotrzebowania organizmu w naturalny sposób. Polska położona jest w szerokości geograficznej, w której kąt padania promieni słonecznych umożliwia organizmowi wyprodukowanie odpowiedniej ilości witaminy D jedynie w okresie od maja do września.
- Ekspozycja na działanie promieni słonecznych jest najbardziej efektywna w godzinach od 10:00 do 15:00. W tym czasie większość osób pracuje w pomieszczeniach zamkniętych: biurach, fabrykach, sklepach. Zaspokojenie zapotrzebowania na witaminę D jest trudniejsze również u osób, które wolny czas spędzają w domu, np. przed ekranem komputera lub pracują w nocy, a w dzień odsypiają nocną zmianę.
- Kosmetyki z filtrami UV chronią skórę przed szkodliwymi dla zdrowia skutkami promieniowania słonecznego takimi jak oparzenia słoneczne, choroby nowotworowe, przedwczesne starzenie się skóry czy przebarwienia. Jednocześnie ograniczają jednak proces naturalnej syntezy witaminy D, który zachodzi w skórze. Zaspokojenie zapotrzebowania organizmu utrudniają także: zanieczyszczenie powietrza oraz zachmurzenie.
- Efektywność syntezy skórnej witaminy D jest mniejsza u seniorów. Jej produkcja blokowana jest także przez melaninę, stąd zachodzi wolniej w przypadku opalonej skóry, a także u osób, które posiadają ciemną karnację.
- Produkty żywnościowe nie są w stanie zaspokoić w pełni zapotrzebowania organizmu na witaminę D. Dieta uboga w tłuste ryby morskie może jednak zwiększać ryzyko niedoboru.
Badania przekrojowe pokazują, że niedobór witaminy D dotyka zdecydowaną większość zdrowych osób dorosłych. W ramach profilaktyki zalecane jest suplementowanie witaminy D w maksymalnych dawkach: 2 000 IU (50 µg) w przypadku zdrowej populacji osób dorosłych do 75 roku życia oraz 4000 IU (100 µg) dla osób zdrowych powyżej 75 roku życia.
Czy witaminę D można przedawkować?
Przedawkowanie witaminy D jest możliwe, jednak należy pamiętać, że dochodzi do niego bardzo rzadko. Przyczyną może być przyjmowanie wysokich dawek (wykraczających poza normy zalecane w ramach profilaktycznej suplementacji) przez długi czas. Witamina D czerpana z syntezy skórnej oraz pożywienia nie prowadzi do zjawiska hiperwitaminozy. Na ryzyko przedawkowania w szczególny sposób narażone są ponadto osoby, u których stwierdzona została nadwrażliwość na witaminę D.
Badaniem, które pozwala stwierdzić niedobór lub nadmiar witaminy D w organizmie jest wykonywane na podstawie próbki krwi oznaczenie stężenia 25-OH witaminy D. Prawidłowe stężenie we krwi wynosi 30-50 ng/ml. Niższe wartości mogą być wskazaniem do sięgnięcia po preparaty z witaminą D. Z kolei wyższe mogą być sugestią, że dotychczasowa suplementacja prowadzona jest w nieodpowiedni sposób.
Badanie witaminy D – normy:
- niedobór < 20 ng/ml
- niskie stężenie 20 – 30 ng/ml
- prawidłowy poziom 30 – 50 ng/ml
- podwyższone stężenie 50 – 100 ng/ml
- potencjalnie toksyczne stężenie 100 – 150 ng/ml
- toksyczne stężenie > 150 ng/ml.
U osób zdrowych nie jest wymagane przeprowadzenie laboratoryjnych badań poziomu witaminy D 25(OH) przed rozpoczęciem suplementacji w dawkach profilaktycznych.
Skutki i objawy przedawkowania witaminy D
Witamina D nie tylko zwiększa ilość wchłanianego wapnia i fosforanów w jelitach, ale także reguluje ilość wapnia we krwi. Jednym z najpoważniejszych skutków przedawkowania witaminy jest stan tzw. hiperkalcemii. Nadmiar witaminy D prowadzi do uwalniania wapnia z kości i wzrostu jego stężenia we krwi.
Objawy przedawkowania witaminy D:
- nudności i wymioty
- brak apetytu
- zwiększone pragnienie
- częste oddawanie moczu
- zmęczenie
- ból głowy
- dezorientacja
- zaburzenia pracy nerek
- arytmia serca.
Wzrost poziomu wapnia w organizmie w niekorzystny sposób wpływa na pracę nerek. Zwiększona częstotliwość oddawania moczu nasila ryzyko wystąpienia odwodnienia. Odkładanie się złogów wapnia może z kolei prowadzić do rozwoju kamicy nerkowej i niewydolności nerek.
Skutkiem przedawkowania witaminy D może być także zwapnienie naczyń krwionośnych, występowania zaburzeń rytmu serca oraz nadciśnienia. Objawy ze strony układu pokarmowego to przede wszystkim bóle brzucha, nudności, brak apetytu oraz zaparcia.
Nadmiar witaminy D podobnie jak niedobór wpływa ponadto na stan kości. Sprawia, że kości tracą wapń, co osłabia ich strukturę i może prowadzić do złamań.
Przedawkowanie witaminy D – jak go uniknąć?
- Wysokie dawki witaminy D należy przyjmować wyłącznie w przypadku stwierdzonego niedoboru. Samodzielnie nie należy sięgać po preparaty, w których dawka witaminy D jest wyższa od norm rekomendowanych w ramach profilaktycznej suplementacji.
- Stosując preparaty z witaminą D warto mieć na uwadze, że może ona być obecna także w innych przyjmowanych suplementach diety (np. tran, preparaty multiwitaminowe). Również niektóre produkty żywnościowe są wzbogacane w witaminę D, w tym np. mleko modyfikowane dla dzieci.
- Leki i suplementy z witaminą D należy przyjmować zgodnie z informacjami zawartymi w ulotce oraz ustaleniami z lekarzem prowadzącym. Konsultacja ze specjalistą pomoże w doborze indywidualnej dawki witaminy D w zależności od wieku, wagi oraz trybu życia, a także w przypadku dużego deficytu witaminy D w organizmie.
Pasjonatka tematów medycznych, która z przyjemnością wyszukuje ciekawostek o zdrowiu i urodzie. Zwolenniczka naturalnych metod leczenia i pielęgnacji. Selekcjonuje najważniejsze informacje i dzieli się nimi na blogu, by upowszechniać zdrowy styl życia i zachęcać czytelników do dokonywania świadomych wyborów.
