Oznaki menopauzy – jak ją rozpoznać i czym łagodzić uciążliwe dolegliwości?
Jak rozpoznać menopauzę?
Menopauza to okres, kiedy w sposób naturalny ustaje miesiączkowanie. Jest rozpoznawana jako ostatnia miesiączka, po której przez kolejnych 12 miesięcy nie wystąpiło już krwawienie menstruacyjne. W tym czasie ustaje funkcja hormonalna jajników, które stopniowo przestają produkować progesteron, a potem estrogen. W rezultacie zmian hormonalnych zachodzących w organizmie, kobieta traci możliwość zajścia w ciążę, doświadcza również wielu uciążliwych objawów.
Pierwsze objawy menopauzy
Za produkcję najważniejszych żeńskich hormonów płciowych odpowiadają jajniki. W trakcie menopauzy dochodzi do wygaszenia ich aktywności hormonalnej. Skutkiem braku estrogenu, a także progesteronu są tzw. objawy wypadowe odczuwane przez większość kobiet w czasie przekwitania. Zmiany hormonalne, jakie zachodzą w organizmie wpływają zarówno na sferę fizyczną, jak i psychiczną oraz emocjonalną.
Charakterystyczne oznaki menopauzy to m.in.:
- uderzenia gorąca
- zwiększona potliwość
- kołatanie serca
- skoki ciśnienia
- zaburzenia snu
- wahania nastroju
- nerwowość
- stany depresyjne
- zaburzenia koncentracji
- przewlekłe zmęczenie
- spadek libido
- suchość pochwy
- dyskomfort w trakcie stosunku
- częste infekcje układu moczowego, nietrzymanie moczu
- bóle stawów i mięśni
- wiotczenie skóry, utrata gęstości skóry, pojawianie się zmarszczek.
Podejrzenia wynikające z zaobserwowania pierwszych objawów menopauzy mogą potwierdzić badania laboratoryjne. Charakterystyczny dla okresu menopauzy jest wzrost produkcji hormonów: FSH – hormonu folikulotropowego oraz LH – hormonu luteinizującego, których działanie ma osłabić aktywność jajników. Obniżeniu ulega z kolei poziom progesteronu i estrogenu. Testy płytkowe pozwalające określić stężenie hormonu FSH w moczu dostępne są do samodzielnego wykonania w domu. Należy jednak pamiętać, że wiarygodność wyniku może zostać zakłócona podczas stosowania terapii hormonalnej.
Późne objawy menopauzy dotyczą zwiększonego ryzyka rozwoju różnego rodzaju chorób, do czego przyczynia się spadek produkcji żeńskich hormonów płciowych. Na skutek zmian hormonalnych, które wystąpiły w okresie menopauzy może dojść do obniżenia masy kostnej i rozwoju osteoporozy. Utrata wapnia sprawia, że kości stają się bardziej podatne na złamania, ponieważ brakuje ich podstawowego budulca. Brak estrogenów powoduje także zaburzenia profilu lipidowego i prowadzi do wzrostu poziomu złego cholesterolu oraz trójglicerydów. W szczególności wczesne występowanie menopauzy tuż po ukończeniu 40 roku życia, zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego: m.in. miażdżycy, zawału serca, nadciśnienia.
Jak długo trwa menopauza?
Czas, w którym pojawiają się i kiedy ustępują objawy menopauzy zależy od indywidualnych predyspozycji. Zaburzenia w cyklu miesiączkowania to jeden z początkowych symptomów świadczących o tym, że zbliża się okres menopauzy. Swobodne funkcjonowanie na co dzień utrudniają kobietom uderzenia gorąca, którym towarzyszy zaczerwienienie widoczne w okolicy twarzy, dekoltu, ramion. Pierwsze objawy menopauzy mogą pojawić się już nawet na 10 lat przed ustaniem miesiączkowania. Niektóre dolegliwości są odczuwane także po jej zakończeniu. Przebieg menopauzy można podzielić na etapy:
- Premenopauza – okres poprzedzający, w trakcie którego mogą pojawić się pierwsze objawy menopauzy, w tym zmiany długości cyklu miesiączkowego, bardziej obfite lub skąpe krwawienia. Spada produkcja estrogenu, a aktywność jajników maleje.
- Menopauza – ustanie miesiączkowania. Ostanie krwawienie menstruacyjne, po którym przez 12 miesięcy nie następuje kolejna miesiączka.
- Postmenopauza – etap rozpoczyna się po 12 miesiącach od ostatniej miesiączki. Organizm powoli adaptuje się do zmian hormonalnych, jakie zaszły w organizmie kobiety, a dotkliwe dolegliwości powinny stawać się mniej uciążliwe.
Menopauza najczęściej przebiega między 45 a 50 roku życia. Pojawienie się oznak charakterystycznych dla menopauzy przed 40 roku życia może świadczyć o przedwczesnej niewydolności jajników. Należy wówczas zgłosić się do ginekologa, który zaproponuje indywidualny plan leczenia.
Jak złagodzić objawy menopauzy?
Hormonalna terapia zastępcza
Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) wpływa na poziom żeńskich hormonów i pomaga łagodzić objawy menopauzy. Wprowadzenie terapii ma neutralizować szkodliwe skutki obniżającej się ilości estrogenu oraz wyrównywać jego niedobór. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej może pomóc w zapobieganiu późnym objawom menopauzy związanym m.in. z rozwojem osteoporozy oraz chorób układu sercowo-naczyniowego. Aby zminimalizować ryzyko skutków ubocznych, terapię należy prowadzić przy zastosowaniu jak najmniejszych dawek hormonów, które wykazują skuteczność. Przeciwwskazaniem do rozpoczęcia terapii hormonalnej jest choroba zakrzepowo-zatorowa, choroby nowotworowe, krwawienia z dróg rodnych o niewyjaśnionej przyczynie, uszkodzenia wątroby, przebyty w przeszłości zawał serca.
Naturalne sposoby na menopauzę – fitoestrogeny i zioła na uspokojenie
Budowa i działanie fitoestrogenów jest zbliżone do żeńskich hormonów płciowych na tyle, że są one wychwytywane przez receptory estrogenowe. Specjaliści dzielą je na grupy, do których należą: izoflawony, lignany oraz kumestany. Fitoestrogeny mają za zadanie częściowo zastępować estrogeny, a w ten sposób korzystnie wpływać na samopoczucie i łagodzić objawy związane ze spadkiem ich naturalnej produkcji.
W aptece dostępne są preparaty na menopauzę z roślinnymi estrogenami. Ich działanie bazuje na zastosowaniu naturalnych wyciągów z roślin takich jak:
- soja (np. Climea forte, Doppelherz aktiv meno tabletki)
- koniczyna czerwona (np. Duo Fem)
- szyszki chmielu (np. Femitonina).
Kobiety najczęściej sięgają po fitoestrogeny w obawie przed skutkami ubocznymi hormonalnej terapii zastępczej. Należy jednak pamiętać, że ich działanie jest znacznie słabsze. Przyjmowanie fitoestrogenów zaleca się więc, gdy oznaki menopauzy nie są specjalnie uciążliwe. Tego typu środki mogą być również uzupełnieniem terapii hormonalnej.
W przebiegu menopauzy pojawia się bardzo wiele objawów natury emocjonalnej i psychicznej. Problemy z pamięcią, koncentracją, zmęczenie mogą utrudniać wywiązywanie się z obowiązków służbowych, z kolei nerwowość i rozdrażnienie odbijają się na samopoczuciu i relacjach rodzinnych. Występują także zaburzenia snu związane z częstymi wyburzeniami w nocy lub budzeniem się bardzo wcześnie rano. W takim przypadku pomocne mogą okazać się środki uspokajające o ziołowym składzie.
- Melisa – działa uspokajająco i korzystnie wpływa na samopoczucie. Posiada łagodne właściwości nasenne.
- Szyszki chmielu – redukują stres, rozdrażnienie, poprawiają jakość snu i ułatwiają zasypianie. Są również źródłem fitoestrogenów.
- Kozłek lekarski (waleriana) – łagodzi napięcie nerwowe, przywraca równowagę emocjonalną. Działa rozluźniająco ma mięśnie, pomaga się odprężyć i przespać całą noc.
- Dziurawiec zwyczajny – zawiera hyperycynę, posiada właściwości uspokajające i przeciwdepresyjne. Wyciągi z dziurawca stosowane są w leczeniu łagodnych stanów depresyjnych.
Psychiczne objawy menopauzy mogą zwiększać ryzyko rozwoju depresji, dlatego nie należy ich lekceważyć. A jeśli domowe sposoby nie przynoszą efektów, warto skorzystać z pomocy specjalisty.
Dieta przy menopauzie
Menopauza zwiększa ryzyko zachorowania na osteoporozę, cukrzycę typu 2 oraz choroby układu sercowo-naczyniowego. Odpowiednia dieta przy menopauzie to ważny element profilaktyki. Warto zwracać uwagę zarówno na rodzaj przyjmowanych pokarmów, jak i ich kaloryczność. W okresie przekwitania wiele kobiet narzeka na dodatkowe kilogramy. Ma to związek z naturalnym spadkiem tempa metabolizmu, do którego dochodzi wraz z wiekiem, jak również z zachodzącymi w organizmie zmianami hormonalnymi. W związku ze wzrostem poziomu hormonów męskich zwiększa się skłonność do występowania otyłości brzusznej, szczególnie niebezpiecznej dla zdrowia. Z kolei brak estrogenów obniża poziom dobrego cholesterolu HDL. Do codziennej diety warto wprowadzić produkty bogate w naturalne fitoestrogeny, które mogą pomóc łagodzić objawy towarzyszące menopauzie, jednocześnie wykluczając z niej przyprawy i używki, które mogą je nasilać.
Dieta przy menopauzie – po jakie produkty sięgać?
- Utracie gęstości kości zapobiegają produkty bogate w wapń. Warto zatem spożywać jogurty naturalne, sery, ryby, np. szprotki, sardynki, zielone warzywa liściaste takie jak: jarmuż, kapusta, brukselka, tofu, soja, migdały.
- Na wchłanianie wapnia wpływa także obecność w diecie witaminy D, magnezu oraz fosforu. W diecie nie powinno więc zabraknąć produktów pełnoziarnistych, brązowego ryżu, kaszy gryczanej, płatków owsianych. Warto jeść także mięso, w tym wątróbkę, jajka, warzywa liściaste i strączkowe, migdały. Witaminę D organizm może samodzielnie syntetyzować przy udziale promieni słonecznych.
- Mięso czerwone bogate w tłuszcze nasycone, których należy unikać najlepiej zamienić na chude mięso pieczone lub gotowane. Źródłem zdrowych kwasów tłuszczowych, które korzystnie wpływają na profil lipidowy oraz funkcjonowanie układu nerwowego są tłuste ryby morskie, oleje roślinne, nasiona chia.
- Fitoestrogeny mogą łagodzić objawy menopauzy takie jak uderzenia gorąca, nerwowość, niepokój, nadmierne pocenie się. W diecie dostarczają ich przede wszystkim soja (tofu, mleko sojowe) oraz rośliny strączkowe (ciecierzyca, soczewica, fasola mung), a także m.in. nasiona lnu i olej lniany, sezam, ziarna słonecznika, orzechy ziemne.
- Do diety warto wprowadzić siemię lniane, które jest cennym źródłem kwasu linolenowego oraz błonnika i pomaga obniżyć wysoki poziom cholesterolu. Zawiera także fitoestrogeny.
- Dobrym dodatkiem do sałatek lub owsianki są też orzechy. Obecne w nich zdrowe tłuszcze korzystnie wpływają na profil lipidowy i zapobiegają odkładaniu się złogów tłuszczowych w ścianach naczyń krwionośnych.
- Niski poziom progesteronu może nasilać problem zatrzymywania się wody w organizmie. Aby zapobiegać obrzękom należy dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu każdego dnia.
Uzupełnieniem diety powinna być regularna aktywność fizyczna. Pomaga rozładować napięcie, korzystnie wpływa na samopoczucie, zmniejsza ryzyko rozwoju depresji. W okresie okołomenopauzalnym warto wykonywać nie tylko ćwiczenia aerobowe, ale także ćwiczenia siłowe – z ciężarem własnego ciała lub dodatkowym obciążeniem, aby wspomagać utrzymanie zdrowia kości i zapobiegać osteoporozie.
Menopauza – jakie produkty ograniczyć?
- Żywność wysokoprzetworzona, czerwone mięso, olej palmowy obecny m.in. w słodyczach to źródła tłuszczów nasyconych i trans. Należy ich unikać, aby ograniczyć wzrost poziomu złego cholesterolu i związane z nim ryzyko rozwoju miażdżycy, wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu.
- Ostre przyprawy, alkohol, kofeina mogą nasilać uderzenia gorąca. Co więcej alkohol i kofeina działają odwadniająco.
- Ograniczać należy słodycze, które sprzyjają rozwojowi cukrzycy typu 2 oraz nadprogramowym kilogramom. Zamiennikiem mogą być owoce, koktajle na bazie kefiru lub jogurtu naturalnego, domowe batony wypiekane z płatków owsianych z dodatkiem orzechów oraz suszonych owoców.
- Palenie papierosów podnosi ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca oraz nadciśnienia. Niekorzystnie wpływa także na cerę powodując jej niedotlenienie, wiotczenie na skutek ubytków kolagenu oraz przesuszenie. Rzucenie palenia pomaga zapobiegać chorobom układu sercowo-naczyniowego, oddechowego oraz chorobom nowotworowym, a także przedwczesnemu starzeniu się skóry.
Przeczytaj także: „Pielęgnacja skóry w okresie menopauzy – jak o nią dbać na co dzień?”
Pasjonatka tematów medycznych, która z przyjemnością wyszukuje ciekawostek o zdrowiu i urodzie. Zwolenniczka naturalnych metod leczenia i pielęgnacji. Selekcjonuje najważniejsze informacje i dzieli się nimi na blogu, by upowszechniać zdrowy styl życia i zachęcać czytelników do dokonywania świadomych wyborów.
