AZS u dzieci – czym się objawia i jak leczyć?
Co to jest AZS u dzieci?
Atopowe zapalenie skóry, atopia czy egzema to choroba skóry często objawiająca się już w bardzo wczesnym dzieciństwie. Jest to choroba przewlekła, długotrwała, a pierwszy rzut rodzice obserwują już między 3. a 6. miesiącem życia. Nie można jej całkowicie wyleczyć, ponieważ ma podłoże autoimmunologiczne. Można jednak zaleczać zmiany skórne, a u wielu osób z wiekiem się ona wycisza.
Przyczyny AZS u dzieci
Dokładnej przyczyny występowania atopii u dzieci nie można określić, jednak wiadomo, że znaczący wpływ na jej rozwój ma przynajmniej jeden z poniższych czynników:
- Układ odpornościowy: kiedy atakuje własne, zdrowe komórki, biorąc je za obce i/lub uszkodzone.
- Dziedziczenie: jeśli u mamy lub ojca występowało lub występuje atopowe zapalenie skóry, bardzo możliwe, że u dziecka również się ono pojawi. W szczególności zwraca się uwagę na mutacje genetyczne, które przekazywane są dziecku w momencie poczęcia.
- Środowisko: atopia może występować częściej w pewnych warunkach środowiskowych, takich jak większa wilgotność, zanieczyszczenie powietrza i gleby, przy dużym natężeniu alergenów, gdy dziecko ma wiele do czynienia z zakażeniami oraz przy nagłych oraz skrajnych zmianach temperatur.
Biorąc pod uwagę, że skóra najmłodszego dziecka dopiero nabiera odporności oraz wytwarza swoją barierę ochronną po opuszczeniu macicy, może to stwarzać sprzyjające warunki do rozwoju egzemy.
Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia u dziecka atopowego zapalenia skóry jest alergia. Najczęściej w parze z atopią idzie alergia na białko mleka krowiego i jajka kurzego. Tego typu alergia ujawnia się już w pierwszych miesiącach życia, niezależnie od sposobu karmienia malucha (piersią lub mlekiem modyfikowanym). Wtedy tez rodzice zauważają pierwsze objawy skórne.
–>
Objawy AZS u dzieci
Symptomy mogą się pojawiać i znikać, jednak jeśli u dziecka występuje alergia, będą się nasilać do czasu usunięcia alergenu z diety i z organizmu (nawet do dwóch tygodni). Atopia może objawiać się na powierzchni całego ciała lub jego partiach, najczęściej w zagięciach i fałdach skórnych (szyja, wewnętrzna strona łokci i kolan, brzuszek) czy w miejscach narażonych na czynniki środowiskowe (policzki, stópki, dłonie, nadgarstki, plecy).
Typowymi objawami atopii, choć nie u każdego dziecka będą występowały one wszystkie, są:
- swędzenie i pieczenie skóry, które dziecko sygnalizuje płaczem
- pogrubienie skóry w miejscu występowania rzutu
- obrzęk i zaczerwienienie
- sucha, łuszcząca się skóra
- skorupiaste guzki, nieraz wypełnione płynem
- zmiany kolorytu skóry: zaciemnienie lub bladość
- pokrzywka
Warto nadmienić, że tego typu symptomy mogą występować u zdrowych dzieci, które mają po prostu bardzo delikatną skórę. Atopii nie diagnozuje się samodzielnie i powinien to zrobić lekarz pediatra, dermatolog lub alergolog dziecięcy.
Diagnostyka atopowego zapalenia skóry u dzieci
Lekarz przy wizycie kontrolnej zapyta, w jaki sposób karmione jest dziecko i jeśli odpowiedzią jest pokarm naturalny, jaką dietę stosuje mama. Co prawda nie ma czegoś takiego jak „dieta matki karmiącej”, jednak informacja o potencjalnych alergenach może być istotna dla diagnozy alergii np. na białko. Ważna jest również informacja na temat wypróżniania malucha, wyglądu i formy stolców oraz przybierania na wadze.
Jednym z pytań będzie z pewnością to o historię atopii czy innych chorób skóry i autoimmunologicznych u członków rodziny dziecka, w tym rodziców. Jako że atopia w większości przypadków jest dziedziczna, stwarza to większe pole do postawienia prawidłowej diagnozy. Podobnie jest z alergiami.
Badanie będzie polegało na dokładnej ocenie stanu skóry dziecka we wszelkich zagłębieniach. Jako że nie ma testów mogących potwierdzić definitywnie diagnozę atopii u malucha, szczególnie niemowlęcia, rozpoznanie jest stawiane na podstawie badania skóry oraz wywiadu. Badania krwi na alergeny nie są zlecane u niemowląt, ponieważ często ich wyniki są zafałszowane. Badań na immunoglobuliny E, które są uwalniane w efekcie występowania egzemy i alergii zleca się bardzo rzadko.
U starszych dzieci, jeśli nigdy wcześniej objawy atopii nie występowały, badanie jest w zasadzie bardzo podobne, z tym, że większe dzieci są już w stanie samodzielnie wyjaśnić, jak się czują podczas rzutów, gdzie je swędzi i piecze. W starszych dzieci można również zlecić wykonanie badań z krwi.
Jeśli diagnoza zostanie postawiona, rodzice otrzymają skierowanie do dermatologa dziecięcego oraz, przy podejrzeniu alergii, również do alergologa dziecięcego. Jego opinia jest potrzebna również do wystawiania recept na specjalistyczne leki oraz mleko modyfikowane specjalnie przygotowane dla dzieci z alergią.
Jak leczyć AZS u dzieci?
Leczenie atopowego zapalenia skóry u dzieci, szczególnie najmłodszych, polega przede wszystkim na przywróceniu równowagi i bariery skórnej. Potrzebne do tego są specjalistyczne kosmetyki, a jeśli dochodzi do uszkodzenia skóry z możliwym nadkażeniem, również kremy i maści ze sterydami. Wielu rodziców ma obawy przed ich stosowaniem, jednak w tym przypadku ryzyko zakażenia bakteriami lub grzybami u malutkich dzieci motywuje lekarza do przepisania leków. Leczenie może opierać się również na lekach przeciwzapalnych, a niekiedy możliwe jest zastosowanie fototerapii.
Kosmetyki na AZS
Kosmetyki do skóry atopowej mają charakter przede wszystkim natłuszczający. Skóra nie powinna być nadmiernie przesuszona, więc składają się one zarówno ze składników aktywnie nawilżających, jak również emolientów.
Emolienty są niezwykle ważne w leczeniu atopii. Tworzą one na powierzchni skóry niewidoczną powłokę ochronną, która nie dość, że wspiera odbudowę naskórka i bariery ochronnej, to też zapobiega utracie wilgoci. Kosmetyki specjalistyczne można stosować tylko przy rzutach, ale w przypadku niektórych dzieci są one niezbędne cały czas. W popularnych kosmetykach na AZS, również dla najmłodszych, znajdziemy Cetearyl Alcohol – alkohol tłuszczowy, który zmiękcza skórę, działa na nią ochronnie i natłuszcza.
Kosmetyki dla skóry atopowej będą posiadały fazę nawilżającą i fazę emolientową. W tej pierwszej znajdziemy często składniki nawilżające, które rzadko podrażniają skórę, (m.in. mocznik, kwas hialuronowy, pantenol, glicerynę), natomiast za funkcję natłuszczającą – emolientową odpowiadać będą olejki dobrze tolerowane przez skórę. Funkcję naprawczą mogą pełnić np. ceramidy.
W kosmetykach dla dzieci z egzemą sprawdzą się również:
- probiotyki, które przywrócą skórze naturalną równowagę mikrobiomu,
- składniki przeciwświądowe, np. tlenek cynku, jednak warto je stosować na trudno gojące się zmiany, nie zaś na co dzień i całe ciało (podobnie jak w przypadku pieluszkowego zapalenia skóry, gdzie kremy przeciwzapalne stosuje się na chorą skórę, nie zdrową),
- składniki łagodzące już istniejące zmiany, np. alantoina, rumianek czy nagietek lekarski
- kwasy tłuszczowe omega-3.
Naturalne kosmetyki na AZS dla dzieci
Świadomość rodziców dotycząca jakości produktów do pielęgnacji dla najmłodszych cały czas rośnie i stąd rodzi się u niektórych pytanie o tak zwane naturalne kosmetyki na AZS dla dzieci. Jeśli chcemy zastosować kosmetyki ekologiczne, musimy pamiętać, że powinny one być pozbawione pewnych składników, które mogłyby potencjalnie podrażniać i przesuszać skórę. Warto również zauważyć, że niekiedy naturalne składniki mogą prowadzić do występowania podrażnień, dlatego nie zawsze etykieta „naturalny” czy „eco” oznacza „z przeznaczeniem dla dzieci z atopią”.
Składnikiem często wykorzystywanym do kosmetyków przeciw AZS jest masło shea, które zawiera witaminy istotne dla skóry oraz przyspiesza gojenie ranek. Wosk pszczeli, pochodzenia naturalnego jest tłustym emolientem tworzącym na powierzchni naskórka ochronną warstwę. Jego stężenie w kosmetykach na AZS jest ściśle regulowane, gdyż zbyt wysoka jego zawartość może działać komedogennie. Emolientami i humektantami, które mogą, a nawet powinny, znajdować się w kosmetykach do skóry z AZS są naturalne olejki, bogate w kwasy nienasycone i witaminy, np. z passiflory, macadamii, awokado czy arganowy.
Składniki, których najlepiej unikać przy AZS
Tak jak są komponenty, których chętnie szukamy w kosmetykach dla dzieci do skóry z atopią, tak są również te, których chcemy unikać. U zdrowych maluchów nie wyrządzą żadnej szkody, jednak nie dość, że są zbędne, to u dzieci chorych nadmiernie wysuszą delikatną skórę. Należą do nich:
- środki powierzchniowo czynne, czyli myjące, na bazie mydła.
- SLS i SLES, które co prawda pomagają wytworzyć pianę, ale dość silnie czyszczą skórę, pozbawiając je nie tylko zanieczyszczeń, ale i bariery lipidowej
- Całkowicie zbędne są również barwniki oraz sztuczne substancje zapachowe, które mogą działać na skórę wysuszająco.
Kontrowersyjną kwestią są natomiast konserwanty. Jako że kosmetyk musi zachować swoją formę i świeżość przez określony przez producenta czas, stosowanie pewnej ilości konserwantów jest dopuszczalne w kosmetykach do skóry z atopią. Ta jednak powinna być minimalna. Podobna sytuacja jest z olejami mineralnymi, szczególnie znajdującymi się wysoko w składzie. Parafina ciekła skutecznym i tanim emolientem, jednak wielu ludzi uważa, że działa zbyt okluzyjnie, szczególnie u dzieci. W odpowiednim stężeniu jednak jest ona często stosowana w emulsjach do smarowania dla dzieci już od 1. dnia życia. O skórę atopową należy dbać przez cały dzień i nie tylko po wieczornej kąpieli. Może być potrzebne wietrzenie skóry, jeśli warunki domowe na to pozwalają i wielokrotne smarowanie w ciągu dnia w zależności od skali podrażnień. Odpowiednie kosmetyki stosujemy zarówno podczas kąpieli, jak i na etapie smarowania kremami. Ciałko dziecka delikatnie osuszamy, nie pocieramy, aby nie zaburzyć delikatnej bariery ochronnej skóry. Jest to bardzo istotne. Dieta dziecka z atopowym zapaleniem skóry nie różni się od diety dziecka zdrowego, z tą różnicą, że bacznie obserwujemy reakcję skórną i pieluszkową na pewne potencjalnie alergizujące grupy produktów. Jeśli u malucha występuje alergia na białko mleka krowiego czy jaja kurzego, eliminujemy te produkty z jego jadłospisu (a u dzieci karmionych wyłącznie piersią, również u mamy). Na wydalenie alergenu z organizmu dziecka potrzeba nieraz dwóch tygodni, więc musimy uzbroić się w cierpliwość. Jeśli u dziecka zostaje stwierdzona alergia na gluten, niekoniecznie na tle celiakii, również glutenu musimy się (przynajmniej czasowo) z diety pozbyć. Eliminacje przeprowadzamy pod kontrolą lekarza. Nie ma co prawda definitywnych dowodów, ale są przesłanki ku teorii, że witamina D pomaga złagodzić objawy skórne atopowego zapalenia skóry. Dzieciom zaleca się suplementować ją od pierwszych dni życia w naszej szerokości geograficznej, ale przy maluszkach z atopią tym bardziej nie należy o tym zapominać. Warto też zadbać o odpowiednią ilość kwasów tłuszczowych w diecie dziecka. U mamy karmiącej swoim pokarmem w diecie powinny znaleźć się produkty w nie bogate. W mieszankach mlekozastępczych dostępnych w polskich sklepach, według prawa europejskiego, również je znajdziemy. U starszaków zaleca się normalne rozszerzanie diety tak, aby była ona zbilansowana i ogólnie zdrowa, z jednoczesnym zachowaniem ostrożności w przypadku objawów alergicznych. O ile alergia na białko mleka krowiego czy kurzego jaja u większości dzieci przemija, objawy atopowego zapalenia skóry mogą się powtarzać, jeśli starszak zje za dużo nabiału czy jaja. Wtedy obowiązkowo należy wrócić do kosmetyków na atopię, zmniejszyć ilość alergenu w diecie, a w skrajnych przypadkach, na jakiś czas go wyeliminować. Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
Pielęgnacja skóry atopowej
Dieta przy AZS u dzieci
