Autoimmunologia – czym jest i jak z nią walczyć?
Autogresja organizmu u podłoża choroby
W zdrowym organizmie układ odpornościowy rozpoznaje komórki swoje – zdrowe, od obcych, od patogenów chorobotwórczych czy komórek ze zniszczonym DNA. Wie, które należy zaatakować, a które są nieszkodliwe. Dzięki temu często kiedy chorujemy, to nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy. Nasza odporność działa na znakomitym poziomie.
Z autoimmunologią, czy też autoagresją organizmu mamy do czynienia, kiedy system odpornościowy nie umie odróżnić swoich komórek organizmu od obcych i zaczyna je atakować. Robi to poprzez białka – autoprzeciwciała mające za zadanie atakować własny organizm (poszczególne komórki, organy, czy nawet części ciała).
Choroby autoimmunologiczne – rodzaje
Choroby autoimmunologiczne mogą atakować najróżniejsze partie ciała. Niektóre z nich są znane nam od lat, jednak diagnostyka posunęła się tak bardzo do przodu, że wiemy, które markery są za nie odpowiedzialne. Najbardziej rozpowszechnione choroby można podzielić na schorzenia układu nerwowego, stawów i mięśni, skóry i inne.
- Chorobami autoimmunologicznymi układu nerwowego są m.in. stwardnienie rozsiane, przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna.
- Do chorób skóry o podłożu autoimmunologicznym należą łuszczyca, zapalenie skórno-mięśniowe czy atopowe zapalenie skóry.
- Chorobami układu endokrynnego są choroba Addisona, zapalenie tarczycy Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa.
- Do chorób układu pokarmowego o tym podłożu należą m.in. celiakia, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Lesniowskiego-Crohna.
- Najczęściej diagnozowanymi autoimmunologicznymi chorobami mięśni i stawów jest m.in. łuszczycowe zapalenie stawów, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty (toczeń układowy), czy zespół Sjorgena.
- Z innych chorób, stosunkowo często diagnozowane są układowe i autoimmunologiczne zapalenie naczyń, cukrzyca typu 1, Myasthenia gravis czy niedokrwistość Addisona-Biermera.
–>
Choroby autoimmunologiczne – przyczyny
Schorzeń o podłożu autoagresywnym jest ponad 80, nie da się więc ich w prosty i klarowny sposób sklasyfikować. Są skomplikowane i działają w różny sposób. Wiadomo, jednak, że:
- Niektóre choroby atakują tylko jeden organ czy część ciała, podczas gdy inne – całe układy.
- Choroby autoimmunologiczne nie atakują wszystkich tak samo. Statystycznie przedstawiciele poszczególnych ras czy płci chorują częściej niż na inne.
- Nie wszystkie choroby autoimmunologiczne są dziedziczne, co jest dobrą informacją dla młodszych pokoleń.
Nie jest jasne, czy dieta ma bezpośredni wpływ na rozwój chorób autoimmunologicznych. Z jednej strony wyższa liczba diagnoz jest spowodowana większą dostępnością badań i wiedzą lekarzy, ale z drugiej nie można ukrywać, że jakość żywności spożywanej przez ludzi znacząco się pogorszyła. Nasza dieta nieraz bogata jest w prozapalne związki, które nie ułatwiają, a wręcz utrudniają właściwą pracę układu odpornościowego. Należą do nich produkty wysoko przetworzone, z dużym udziałem cukrów prostych dodanych i tłuszczów, szczególnie nasyconych i trans.
Jedną z hipotez, które są wciąż badane przez naukowców jest wpływ niektórych leków na rozwój autoimmunologii. Należą do nich niektóre leki na nadciśnienie tętnicze, antybiotyki lub statyny.
Jeśli u jednej osoby została zdiagnozowana jedna choroba autoimmunologiczna, jest większe ryzyko, że z czasem ujawni się kolejna.
Choroba autoimmunologiczna – objawy
Nie ma jednego zestawu objawów chorób autoimmunologicznych, ponieważ każda z nich ma swoje specyficzne podłoże. Niektóre nie dają symptomów przez wiele lat, dzięki czemu możemy prowadzić normalne życie, podczas gdy inne ujawniają się już w dzieciństwie (cukrzyca typu 1, atopowe zapalenie skóry). Co więcej, objawy tych chorób bardzo często przypominają typowe dla sezonu lub związane z innymi dolegliwościami stany, co zdecydowanie utrudnia i nieraz opóźnia diagnostykę.
Dlatego w diagnostyce jest niezbędna współpraca pacjenta z lekarzem, ponieważ to on jest źródłem wszystkich potencjalnych informacji niezbędnych medykowi do dokonania pełnego rozpoznania. Pacjent powinien zapisywać wszelkie niepokojące go objawy, porę dnia ich występowania (rano, w nocy, przed snem, po wstaniu), a także zapytać w bliskiej rodzinie, czy ktoś cierpi na choroby autoimmunologiczne. Może się okazać, że choroba Hashimoto czy reumatoidalne zapalenie stawów jest znane naszym krewnym, tylko się tym nie chwalili. A dziedziczenie jest jednym z faktorów wskazujących na autoimmunologię.
Leczenie chorób autoimmunologicznych
Chorób autoimmunologicznych niestety nie da się całkowicie wyleczyć, chociaż badania nad wynalezieniem leków na poszczególne schorzenia nie tylko nie ustają, ale wręcz przyspieszają. Naukowcy wciąż poszukują rozwiązań mających na celu polepszenie komfortu życia i zdrowia pacjentów z już zdiagnozowaną autoagresją.
Większość chorób autoimmunologicznych można zatrzymać na pewnym etapie ich rozwoju lub ten rozwój spowolnić. Niezbędna do tego jest pełna diagnostyka, dokładny wywiad medyczny i rodzinny oraz dobranie odpowiednich leków. Należą do nich:
- Leki przeciwzapalne oraz kortykosteroidy, których celem jest zmniejszenie lub eliminacja toczącego się w organizmie stanu zapalnego, jak również bólu.
- Środki przeciwbólowe stosowane doraźnie w celu poprawy komfortu życia.
- Leki immunosupresyjne, które mają zmniejszyć aktywność układu odpornościowego, a tym samym autoagresję organizmu.
- Zmniejszenie niedoborów, np. witaminy B12 przy niedokrwistości Addisona-Biermera czy insuliny w cukrzycy typu 1.
- Operacje, szczególnie w przypadku chorób zapalnych jelit.
- Fizjoterapia w chorobach stawów, mięśni i tkanek.
Obok leczenia konwencjonalnego istotna jest również współpraca pacjenta w zakresie prowadzenia zdrowego i w miarę aktywnego trybu życia oraz spożywania zbilansowanej diety. Wbrew pozorom, odpowiedni jadłospis i porzucenie pewnych nawyków ma kolosalne znaczenie dla pacjenta cierpiącego na choroby autoimmunologiczne. Co można zrobić we własnym zakresie, aby potencjalnie poprawić swój stan zdrowia w autoimmunologii?
Cukry proste
Rezygnacja z białej i przetworzonej mąki oraz białego cukru oraz jego pochodnych jest pierwszym krokiem ku zbilansowaniu swojej diety. Jeśli nie jest możliwe wprowadzenie mąk pełnoziarnistych do jadłospisu, np. ze względu na wrażliwy żołądek, po prostu zrezygnujmy z cukru, syropów glukozowych oraz innych niezdrowych, prozapalnych słodzików.
Tłuszcze
Zamiana tłuszczów nasyconych oraz trans na nienasycone może zrobić naprawdę dużą różnicę w bilansowaniu swojej diety. Produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega 3 mają silne właściwości przeciwzapalne. W sklepach szeroko dostępne są produkty pochodzenia zwierzęcego (ryby, oleje rybne) i wegańskie.
Gluten
Chociaż nie ma jednoznacznych dowodów na szkodliwość glutenu dla ogółu społeczeństwa, osoby cierpiące na autoimmunologiczne choroby układu pokarmowego mogą reagować zapalnie na jego spożycie. Mogą to być pacjenci np. z wrzodziejącym zapaleniem jelit.
Balans dietetyczny
Dieta opierająca się na jednym rodzaju produktów lub ograniczonej liczbie grup spożywczych nie sprzyja utrzymaniu zdrowia. Dlatego w przypadku warzyw i owoców warto po prostu zadbać o różnorodność, lokalność oraz sezonowość.
Warzywa i owoce są uznane za ogólnie zdrowe, jednak u osób z chorobami autoimmunologicznymi zaleca się ograniczenia ilości spożycia tych z rodzaju psiankowatych. Należą do nich m.in. bakłażan, pomidor, papryka, ziemniak oraz pieprz cayenne, który zawiera kapsaicynę. Są one niewskazane u osób z chorobami układu pokarmowego.
Alergeny
Wiele osób nie wie nawet, że cierpi na alergie czy nietolerancje pokarmowe. Wykonanie badań na składniki żywności, które nas alergizują mogą znacząco pomóc w poprawie komfortu życia i podniesieniu skuteczności leczenia. Przy nietolerancjach, reakcja organizmu nie jest aż tak silna, jak w przypadku alergii, jednak wywołują one pewną reakcję zapalną, co wpływa na silniejsze odczuwanie rzutów autoimmunologicznych.
Aktywność fizyczna
Regularna, umiarkowana aktywność pomaga zmniejszać stany zapalne organizmu. Zwiększa się liczba komórek T-regulacyjnych, w mniejszym stopniu wydzielane sa również immunoglobulin i produkowane komórki Th1. Dzięki aktywności fizycznej z mięśni uwalniana jest również cytokina IL-6, która prowokuje wydzielanie przeciwzapalnej interleukiny 10.
Stres
Długotrwały stres wywołuje i zwiększa stany zapalne organizmu. Techniki relaksacyjne są bardzo istotnym elementem leczenia chorób autoimmunologicznych w zakresie, w jakim pozwala na to stan fizyczny.
Prawidłowe nawyki
Ograniczenie nawyków, które znacząco zwiększają stany zapalne organizmu jest nie do przecenienia. Mówimy tu o paleniu oraz nadmiernym piciu alkoholu, a w przypadku osób z chorobami autoimmunologicznymi układu pokarmowego, również o małych ilościach alkoholu.
Suplementacja
Nieraz pacjentom z autoagresją układu odpornościowego zalecane są suplementy i leki mające zwiększyć udział niektórych związków przeciwzapalnych we krwi. Należą do nich:
- Witamina D
- Witamina C
- Kwasy omega-3
- Magnez
- Kurkumina i piperyna
- Przeciwutleniacze
Choroby autoimmunologiczne a ciąża
Nie jest powiedziane, że choroby autoimmunologiczne automatycznie przekreślają wszelkie marzenia o zdrowej ciąży i potomku, aczkolwiek niektóre z nich, szczególnie nieleczone, mogą poważnie spowolnić lub utrudnić plany poczęcia dziecka. W przypadku innych, również tych, wobec których leczenie zostało już zaordynowane, plany ciążowe należy uzgodnić z lekarzem, ponieważ może być konieczne odstawienie leków.
Każda choroba autoimmunogiczna u kobiety w wieku płodnym powinna być rozpatrywana indywidualnie. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów lub stwardnienia rozsianego, ciąża często poprawia stan zdrowia kobiety. Nie są znane przyczyny tego stanu rzeczy, ale jednym z może być reakcja organizmu matki na antygeny ojca obecne u płodu. Co więcej, uwalnianie komórek płodu do organizmu mamy pomaga akceptować jej układowi odpornościowemu swoje własne komórki. Remisja choroby obserwowana jest u nawet 75% chorych pań ciężarnych.
Z kolei w przypadku tocznia rumieniowatego układowego nie tylko nie zauważa się poprawy stanu zdrowia, ale dochodzi nieraz wręcz do zaostrzenia przebiegu choroby. Zaostrzające się objawy zalecza się ściśle kontrolowaną dawką glikokortykosteroidów, a sama choroba zwiększa ryzyko poronień samoistnych, wewnątrzmacicznego obumarcia płodu, stanu przedrzucawkowego, pęknięcia błon płodowych.
Zaburzenia pracy tarczycy, w tym niedoczynność i choroba Hashimoto może znacząco wpłynąć na utrudnienie zapłodnienia, a jeśli do niego dojdzie, również na zmniejszenie szans utrzymania ciąży.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
