Badania przed zajściem w ciążę, suplementacja i dieta, czyli zalecenia dla przyszłej mamy
Co trzeba wiedzieć przed zajściem w ciążę?
Ciąża to stan fizjologiczny, co oznacza, że biologicznie większość kobiet jest do niego automatycznie przystosowana. Tak brzmi teoria. Rzecz w tym, że stres, niewłaściwa dieta oraz choroby cywilizacyjne nieraz bardzo utrudniają zajście w ciążę i nie jest to już tak proste. Jest mnóstwo czynników środowiskowych, które wpływają na naszą płodność, dlatego zostały opracowane bardzo konkretne zalecenia dla wszystkich kobiet przygotowujących się do macierzyństwa.
Przede wszystkim jednak warto pamiętać, że o swoich planach prokreacyjnych powinnyśmy poinformować swojego lekarza ginekologa. To on zna dokładnie naszą historię medyczną oraz może zalecić listę badań dopasowanych do naszej sytuacji zdrowotnej.
Jakie badania przed zajściem w ciążę powinna wykonać przyszła ciężarna?
Po zapłodnieniu ciężarna zostaje otoczona opieką lekarza lub położnej i otrzymuje skierowania na niezbędne badania laboratoryjne w zależności od jej potrzeb. W trakcie tych badań nieraz wychodzą nieprawidłowości, ponieważ ciężarna przed ciążą czuła się ogólnie dobrze i nie widziała powodu, aby jakiekolwiek badania u siebie wykonywać.
Nie znaczy to jednak, że w trakcie przygotowań do ciąży nie możemy ich wykonać zawczasu. Konsultując nasze plany z lekarzem, możemy poprosić o skierowanie na takie badania jak:
Panel tarczycowy
Tarczyca przez wiele lat może nie dawać objawów nieprawidłowej pracy lub my je po prostu ignorujemy przez długi czas. Ciągłe zmęczenie przypisujemy stresowi i pracy, niewytłumaczalne tycie – złej diecie i brakowi ruchu, zmiany na skórze mogą tez wynikać z niedoborów witaminowych. Tymczasem chora tarczyca może skutecznie przeszkadzać w zapłodnieniu, a potem w utrzymaniu ciąży. Tarczycę zdecydowanie warto zbadać przed zapłodnieniem, ponieważ leki na niedoczynność czy nadczynność są u wielu kobiet kluczem do macierzyństwa.
Glukoza
W ciąży każda ciężarna ma wykonane badanie krzywej glukozowo-insulinowej, ale dzieje się to dopiero w drugim trymestrze. Co miesiąc bada się również u niej glukozę, aby wychwycić zbyt wysoki poziom cukru, w tym cukrzycę ciążową. Tymczasem świadomość chorowania na insulinooporność, hipoglikemię reaktywną czy inne zaburzenia trawienia węglowodanów jest niezwykle pomocna w planowaniu ciąży. Niestety, krzywa cukrowo-insulinowa jest bardzo obciążającym organizm badaniem, więc aby uniknąć wykonywania go zbyt często, możemy poddać się badaniu glukozy, insuliny oraz hemoglobiny glikowanej. To ostatnie badanie wskazuje nam, jak organizm radzi sobie z trawieniem cukrów.
Badania narządów rodnych
Planując ciążę, wybierzmy się do naszego ginekologa i wykonajmy pełny panel badań ginekologicznych, aby mieć pewność, że absolutnie nic nam nie dolega. Do panelu badań kobiecych, które warto wykonać przed ciążą należy USG transwaginalne, badanie czystości pochwy, cytologia oraz badanie palpacyjne i USG piersi. Ewentualne infekcje powinny zostać wyleczone przed zapłodnieniem, a jeśli wymagane jest wprowadzenie antybiotyku do ścieżki leczenia, odbudowanie swojej flory bakteryjnej (jelitowej lub w drogach rodnych).
Panel cholesterolowy
Otłuszczenie narządów jest dość podstępnym zjawiskiem, ponieważ mogą na nie cierpieć nawet bardzo szczupłe osoby bez wskazań na choroby metaboliczne. Pewne schorzenia układu pokarmowego nie dają objawów przez bardzo długi czas, do momentu, kiedy musimy wylądować na SORze z niewydolnością narządową. Panel badań cholesterolowych i enzymów może nam pomóc wskazać ewentualne problemy z wątrobą, woreczkiem lub pęcherzykiem żółciowym i trzustką. Wysoki cholesterol powinniśmy bezwzględnie leczyć, zaś enzymy wątrobowe wykraczające poza granice normy – koniecznie wyjaśnić i doprowadzić do porządku. Wbrew obiegowej opinii, problemy z cholesterolem dotyczą obecnie równie często kobiet, jak i mężczyzn.
Używki przed zajściem w ciążę
Palenie
Kobiety palące papierosy, w tym e-papierosy, powinny zrezygnować z tej aktywności na kilka miesięcy przed planowanym zajściem w ciążę. Po pierwsze, palenie uszkadza DNA jaja, a także produkcję hormonów odpowiedzialnych za prawidłowy cykl menstruacyjny. Ponadto, utrudnia ono zdolność zapłodnionego jaja kobiecego do zagnieżdżenia w macicy, a także ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej. U mężczyzn, palenie niszczy DNA plemników, wykazano również, że jeśli mężczyzna aktywnie pali w okresie zapłodnienia, zwiększa ryzyko wystąpienia u dziecka białaczki.
Nie ma absolutnie żadnych argumentów za paleniem papierosów ogólnie, a na pewno u osób starających się o dziecko. Nałóg drenuje portfel i zdrowie nie tylko dorosłych, ale i przyszłego potomstwa.
Alkohol
Co do zasady, żadna ilość alkoholu nie jest bezpieczna na żadnym etapie ciąży. Nie jest prawdą i nie można stwierdzić, że pół lampki wina od czasu do czasu nie zaszkodzi kobiecie ciężarnej, ponieważ nie prowadzi się tego typu badań na kobietach ciężarnych, a doświadczenia obserwacyjne i na zwierzętach prowadzą do konkluzji, że alkohol źle wpływa na płód, a może i mieć szeroko zakrojone konsekwencje zdrowotne dla dziecka po urodzeniu.
Jak sytuacja wygląda z alkoholem przed zajściem w ciążę?
Statystycznie, większość kobiet konsumuje alkohol w okresie prokreacyjnym, najczęściej towarzysko, do kolacji, okazjonalnie. Decydują się go odstawić, gdy tylko obserwują u siebie pierwsze objawy ciąży, podejrzewają ją lub otrzymują pozytywny wynik testu ciążowego.
Eksperci zalecają jednak, aby przerwać spożywanie alkoholu już na etapie przedkoncepcyjnym, właśnie po to, aby uniknąć sytuacji, w której do zapłodnienia doszło, ale jest jeszcze za wcześnie, aby ciążę stwierdzić. Tak jest po prostu bezpieczniej.
Jedne badania wskazują, że picie podczas pierwszych tygodni ciąży, chociażby z nieświadomości o jej istnieniu, nie podnosi ryzyka porodu przedwczesnego. Inne – że owszem. Taka niejednoznaczność powinna więc wskazywać na to, że bezpieczniej jest z alkoholu całkowicie zrezygnować jeszcze przed zapłodnieniem. Dotyczy to również spożywania leków na bazie etanolu (chyba, że lekarz zaleci inaczej i nie ma innej dostępnej ścieżki leczenia), nalewek tradycyjnych „dla zdrowotności” oraz wina. Rynek farmaceutyczny i spożywczy wyszedł już dawno naprzeciw potrzebom kobiet ciężarnych i mogą one sięgać po całkowicie bezalkoholowe alternatywy.
Kawa i herbata
Napoje kofeinowe są zasadniczo nieszkodliwe w okresie przedkoncepcyjnym i w pierwszych tygodniach ciąży, pod warunkiem, że ograniczamy się do znanego nam, dozwolonego limitu substancji pobudzającej. Szczególnie, że jednym z najczęściej występujących pierwszych objawów ciążowych jest chroniczne zmęczenie i kawa lub herbata pomagają nam po prostu przetrwać dzień za dniem.
Zrezygnujmy jednak ze wszelkich napojów energetycznych zawierających kofeinę i inne składniki o działaniu pobudzającym. Poza nimi, zawierają one niezdrowe dodatki, które całkowicie powinny być pominięte w diecie kobiety przygotowującej się do ciąży lub już w niej będącej.
Jakie witaminy brać przed zajściem w ciążę?
Kolejnym aspektem gruntownego przygotowania do ciąży jest zadbanie o właściwą podaż mikro i makroelementów odżywczych. Jeżeli nasza dieta jest dobrze zbilansowana, a my nie wykazujemy oznak niedoborów, możemy w większości przypadków opierać się na tym, co nakładamy na talerze. Są jednak takie składniki odżywcze, które eksperci zalecają przyjmować dodatkowo każdej ciężarnej, niezależnie od diety. Należą do nich:
Kwas dokozaheksaenowy – DHA
Kwasy DHA są niezbędne dla płodu w formulacji zdrowego układu nerwowego, a jego niedobór lub złe wchłanianie mogą być przyczyną występowania chorób o podłożu neurologicznym czy neurodegeneracyjnym. DHA w pierwszym trymestrze mogą również obniżać ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego i występowania depresji poporodowej u matki.
Chociaż zaleca się przyjmowanie DHA w ciąży, warto rozpocząć je już na etapie przygotowań, ponieważ nasza dieta może być w nie uboga ze względu na niewielką zawartość ryb i zdrowych tłuszczów. Ile kwasów powinnyśmy przyjmować przed ciążą? Ilość 200 mg DHA dziennie wydaje się być absolutnym minimum, jednak wielu ekspertów zaleca zwiększyć porcję do 500 mg dziennie. U kobiet otyłych można zwiększyć ją do 800 mg na dobę. U kobiet, które są narażone na ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego lub bardzo przedwczesnego (czyli przed 34. tygodniem ciąży), rozważa się dawkę 1000 mg kwasów DHA w ciągu doby.
Jod
Obecne rekomendacje różnią się nieco od tych sprzed lat i mówią, że jod należy suplementować u wszystkich ciężarnych, które nie chorują na tarczycę. Dawka ta powinna wynosić 150-200 mikrogramów na dobę. Panie, które na tarczycę chorują powinny dawkę mieć dobraną indywidualnie, w połączeniu z ich rutynowo stosowanymi lekami i sytuacją zdrowotną.
Dlaczego jod jest tak istotny? Jego niedobór może prowadzić do wystąpienia niedoczynności tarczycy, również w ciąży, a także do nieprawidłowej budowy poszczególnych elementów układu nerwowego u płodu i dziecka. Bywa również przyczyną porodu przedwczesnego oraz wad rozwojowych.
Kwas foliowy
Jeśli mielibyśmy wybrać jeden konkretny składnik, który absolutnie powinien być suplementowany PRZED ciążą, jest to z pewnością kwas foliowy, czyli witamina B9. Przed ciążą przyczynia się ona do tworzenia tak zwanych tkanek matki, które ułatwiają zagnieżdżenie zapłodnionego jaja w macicy. Czyli jeśli do zapłodnienia dojdzie, macica będzie do tego przygotowana.
W okresie embrionalnym, zaś, kwas foliowy jest kluczowym elementem prawidłowego tworzenia układu nerwowego u dziecka, w syntezie kwasów nukleinowych oraz w utrzymaniu prawidłowego poziomu homocysteiny. To ma znaczenie dla całego szeregu procesów przebiegających w organizmie, a jednym z nich jest zachowanie właściwego poziomu krzepliwości krwi. Jeśli kwasu foliowego jest za mało, homocysteiny będzie za dużo, co przekłada się na nadmierną krzepliwość oraz ryzyko wystąpienia wielu schorzeń.
Kwas foliowy powinno się suplementować OBOK diety bogatej w foliany w ilości minimum 400 mg na dobę. Taką dawkę stosujemy przed zajściem w ciążę, w ramach przygotowania do niej.
W pierwszym trymestrze dawka oscyluje między 400 a 800 mg na dobę, w zależności od rekomendacji naszego lekarza i na podstawie poszczególnych elementów naszej sytuacji zdrowotnej (cukrzyca, otyłość, dieta uboga w foliany, używki, przy chorobach układu pokarmowego, po przebytych poronieniach, przy mutacji genu MTHFR).
Witamina D
Polacy cierpią na chroniczny niedobór witaminy D ze względu na klimat oraz dietę ubogą w produkty ją zawierającą. Nawet latem nie otrzymujemy dostatecznej ilości witaminy D, bo przebywamy w pracy lub w szkole. W ciąży i w przygotowaniu do niej suplementacja witaminy D jest równie istotna jak w każdym innym okresie naszego życia. Jest ona niezbędna do regulacji poziomów poszczególnych pierwiastków naszego organizmu oraz gospodarki hormonalnej.
Witaminę D kobiety planujące ciążę powinny zacząć przyjmować przynajmniej 3 miesiące przed zapłodnieniem w ilości 2000 i.u., pod warunkiem prawidłowego BMI. U pań, których BMI przekracza 30, a więc weszły już w etap otyłości, dawkę podwyższa się do 4000 i.u. Możemy u siebie wykonać również badania wskazujące na ilość witaminy w surowicy, co pomogłoby lekarzowi dobrać właściwą, indywidualną dawkę.
Żelazo
Żelazo powinno się suplementować pod warunkiem faktycznego niedoboru, który nie musi występować u kobiet stosujących zbilansowaną dietę i które nie uskarżają się na anemię. Lekarze dokładnie kontrolują poziom ferrytyny oraz poszczególnych elementów morfologii, aby w razie potrzeby włączyć suplementację żelaza. Nie powinnyśmy samodzielnie przyjmować tych preparatów, nie mając pewności, czy grozi nam jego nadmiar.
Suplementy przed zajściem w ciążę
Większość dostępnych na rynku preparatów suplementujących składniki mineralne i witaminy są bezpieczne do stosowania dla każdej ciężarnej. Możemy wybierać spośród zróżnicowanych kompozycji, zawierających absolutnie niezbędne i rekomendowane przez PTGiP składniki oraz dodatkowe, które pomogą nam w niektórych dolegliwościach. Przy dokonaniu wyboru, jednak, warto zapoznać się z opinią lekarza, który pomoże nam dobrać odpowiedni suplement czy lek lub skieruje do dietetyka w celu modyfikacji diety.
Dieta przed zajściem w ciążę
Zapłodnienie na podstawowym poziomie można sprowadzić tak naprawdę do połączenia dwóch zestawów DNA obojga rodziców. Idealnie by było, aby to DNA było całkowicie nieuszkodzone i zdrowe. Dużą rolę w tej kwestii odgrywa prawidłowa dieta nie tylko mamy, ale i przyszłego taty. Dieta ma realny wpływ na jakość naszych komórek, w tym plemników i jaja, oraz potencjalnie determinuje pewne aspekty zdrowia naszego dziecka.
Decyzja o podjęciu starań o malucha wymaga od rodziców wielu wyrzeczeń, w tym dopasowanie codziennego jadłospisu. Oczywiście od kiepskiego, przetworzonego posiłku raz na długi czas nikomu nie powinno się nic stać, pod warunkiem, że każdego dnia dbamy o to, aby zawartość talerza była jak najlepszej jakości. Co to znaczy?
Warzywa i owoce
Podstawowym źródłem większości witamin i minerałów powinna być dieta i jest ku temu bardzo prosty powód. Składniki te najlepiej przyswajają się w swojej naturalnej, najmniej przetworzonej formie. Z wyłączeniem kilku witamin lub minerałów, które powinny być suplementowane przez większość ludzi ze względu na „epidemię” niedoborów, to warzywa i owoce autentycznie dodają nam energii w postaci niezbędnych dla zdrowia składników odżywczych.
Pełnoziarniste zboża
Potrzebne przede wszystkim ze względu na dużą zawartość witamin z grupy B, błonnika pokarmowego i magnezu. Kasze i makarony oraz pełnoziarniste pieczywo stanowi długofalowe i wartościowe źródło paliwa dla mózgu.
Zdrowe tłuszcze
Pochodzące z pestek, ziaren oraz olejów tłoczonych na zimno i ryb, zawierają duże ilości kwasów omega-3, w tym DHA, które są wręcz niezbędne w pierwszym trymestrze ciąży. Ograniczmy ilość ryb wędzonych, ponieważ zawierają dużo sodu, całkowicie zaś zrezygnujmy z ryb surowych, ponieważ w pierwszych tygodniach ciąży nie zaleca się spożywania żadnych surowych produktów zwierzęcych.
Chudy nabiał
Przy wyborze nabiału kierujmy się przede wszystkim czystym, minimalnym składem, pozbawionym zbędnych dodatków do żywności. Jeśli kupujemy chude wersje ulubionych serów czy jogurtów, musimy się upewnić, że brak tłuszczu nie jest rekompensowany bez zagęstniki czy cukier bądź syropy.
Mięso
Białko pochodzące z mięsa jest bardzo dobrze przyswajalne, dlatego lepiej upewnić się, że jest dobrej jakości i zawiera możliwie jak najmniej tłuszczów nasyconych. Mięso czerwone jest jak najbardziej dozwolone, szczególnie wołowina, ponieważ zawiera dużo żelaza, które kobietom w ciąży, również w okresie okołokoncepcyjnym jest bardzo potrzebne. Diabeł jednak tkwi w przygotowaniu tego mięsa: grillowanie i smażenie sprawia, że traci ono wiele swoich cennych właściwości. Zbyt duża ilość mięsa może również prowadzić do podagry.
Napoje
Soki owocowe i smoothies mogą być świetnym sposobem na dostarczenie sobie szybko i efektywnie wielu witamin. Pamiętajmy jednak, że zawierają one dużo cukru i mniej błonnika niż nieprzetworzone owoce. Tym samym łatwiej się nimi doprowadzić do szybkich i nagłych skoków glukozy we krwi, która równie gwałtownie opadając, wywołuje napady głodu.
Przekąski
Słone przekąski i słodycze są oczywiście dozwolone raz na jakiś czas, ponieważ nagła i całkowita z nich rezygnacja może nas doprowadzić do frustracji. Nie sięgajmy jednak po nie za często lub jedynie przy okazji i nie w dużych ilościach.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
