Zespół popunkcyjny – dlaczego występuje i jak sobie z nim poradzić?
Punkcja lędźwiowa
Punkcją lędźwiową nazywamy zabieg, w którym w rdzeń kręgowy pacjenta wbijana jest igła. Punkcja – czyli punktowe nakłucie, wykonywane jest jako element znieczulenia podpajęczynówkowego czy zewnątrzoponowego (np. przy operacjach, w których pacjent może być świadomy – cięciach cesarskich) lub badania polegającego na pobraniu płynu mózgowo-rdzeniowego.
Punkcję można przeprowadzić na pacjencie znieczulonym ogólnie i tak się dzieje w przypadku małych dzieci lub pacjentów wyjątkowo denerwujących się całą procedurą. Można ją również przeprowadzić na osobach nieśpiących, po uprzednim znieczuleniu miejsca wkłucia i podaniu leków uspokajających. Starsze dzieci, młodzież i osoby dorosłe, a także kobiety w ciąży przygotowywane do cięcia cesarskiego, mogą punkcję mieć przeprowadzoną w stanie świadomości.
Sama punkcja nie trwa długo. Po wkłuciu wprowadza się do kręgosłupa leki znieczulające lub pobiera płyn mózgowo-rdzeniowy, następnie zabezpiecza się je opatrunkiem. Badanie płynu mózgowo rdzeniowego odbywa się w pozycji leżącej bocznej, natomiast wkłucie do znieczulenia przed cięciem cesarskim odbywa się na siedząco.
Zespół popunkcyjny – objawy
Zespół popunkcyjny nie jest chorobą, a raczej zbiorem objawów, które z czasem mijają. Jego przyczyny nie są jeszcze do końca przez medycynę poznane, ale uważa się, że wynika z faktu, iż w oponie twardej – jednej ze struktur kręgosłupa, nagle zmniejsza się objętość płynu. Rozszerzone naczynia naciskają na naczynia nerwowe. Zmienia się ciśnienie, a to powoduje szereg powikłań popunkcyjnych w procesach regulowanych przez mózg. Stąd objawy zespołu popunkcyjnego mogą dotyczyć zarówno obszaru głowy jak i nóg czy nawet brzucha. Na szczęście, choć są one dotkliwe dla osoby je odczuwającej, i tak tez wyglądają z zewnątrz, najczęściej nie stanowią zagrożenia dla zdrowia.
Ból pleców po punkcji lędźwiowej
Samo miejsce wkłucia nie powinno boleć. Igła jest tak cienka, że skóra zostaje przerwana w bardzo małym stopniu. Ból w dolnej części pleców wynikać jednak może z niewygodnej pozycji, w której powinien pozostawać pacjent przez całą dobę (lub dłużej) po zabiegu.
Bóle kręgosłupa często promieniują do kończyn dolnych i górnych.
Ból głowy
Ból głowy po punkcji jest opisywany przez pacjentów jako nieporównywalny z żadnym innym. Zlokalizowany jest w części czołoweji potylicznej. Osoby doświadczające go mówią, że czują, jakby głowa miała im dosłownie eksplodować w krótkim czasie. Na szczęście nic takiego nie ma prawa się wydarzyć, ponieważ w głowie nie funkcjonuje żaden guz, tętniak czy innego rodzaju zagrożenie dla zdrowia.
Bólowi głowy towarzyszy często światłowstręt, zawroty oraz uczucie ciężkości. Z tego względu nieraz pacjentowi ciężko jest nawet utrzymać głowę w pozycji pionowej.
Ból brzucha
Bóle brzucha zdarzają się w zespole popunkcyjnym szczególnie jeśli układ pokarmowy jest nieodpowiednio stymulowany złą dietą. Brak ruchu po punkcji nie sprzyja bowiem prawidłowej pracy jelit. Ból brzucha nie wynika bezpośrednio z punkcji, lecz może u niektórych osób być częścią zespołu.
Nudności i wymioty
Bardzo często u osób z zespołem popunkcyjnym występują silne nudności, a nawet wymioty. Nie sa one wyznacznikiem żadnego rodzaju zatrucia bakterią czy wirusem. Same w sobie mogą nie być zagrażające zdrowiu, pod warunkiem, że nie prowadzą do odwodnienia. Wymioty zdarzają się przede wszystkim przy pionizacji.
Zespół popunkcyjny – jak długo trwa
Zespół popunkcyjny może trwać od jednego do nawet siedmiu dni, w zależności od stopnia nasilenia objawów. Z pewnością jeśli pacjent nie jest w stanie w ogóle funkcjonować w pozycji pionowej i potrzebuje otrzymywać kroplówkę, nie zostanie wypuszczony do domu. Jeśli większość objawów ustąpiła i może dalej odpoczywać w domu, jest to preferowana przez personel medyczny droga. W swoim własnym środowisku często szybciej dochodzimy do siebie oraz nie narażamy się na dodatkowe infekcje.
W rzadkich przypadkach odnotowało się u pacjentów zespół trwający nawet do kilku miesięcy.
Zespół popunkcyjny – zapobieganie
Dobra informacja jest taka, że konieczność przeprowadzenia zabiegu punkcyjnego nie oznacza automatycznie, że wystąpi u pacjenta zespół popunkcyjny. Można mu spróbować zapobiec i często się to udaje.
Warunkiem zminimalizowania ryzyka wystąpienia zespołu popunkcyjnego jest odpowiednie nawodnienie organizmu po zabiegu i pozostawanie w pozycji leżącej przez 24 godziny po nim. Chodzi głównie o niepodnoszenie głowy, nie używanie wysokich poduszek oraz nie pionizowanie górnej części łóżka.
Pacjent przed i po punkcji otrzymuje kroplówkę celem zwiększenia objętości płynów w organizmie.
Zespół popunkcyjny – powikłania
Sam zespół popunkcyjny nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia, ale nieodpowiednie postępowanie z nim może mieć przykre konsekwencje. Szczególnie wymioty mogą doprowadzić do odwodnienia, które zaburza pracę całego organizmu i nieraz wymaga interwencji lekarskiej.
Jeżeli zespół popunkcyjny zdarzy się w szpitalu podczas wykonywania na pacjencie serii badań, może on wydłużyć cały pobyt w szpitalu ze względu na brak możliwości chodzenia czy nawet poruszania się pacjenta na wózku. Objawy są bowiem równie silne u pacjentów, którzy siedzą, jak i stoją lub chodzą.
Rzadko, choć się to zdarza, po punkcji lędźwiowej mogą wystąpić takie powikłania jak zapalenie opon mózgowych lub krwiak podpajęczynówkowy.
Zespół popunkcyjny – leczenie i postępowanie pacjenta
Chociaż nie istnieje jeden uniwersalny lek na zespół popunkcyjny, medycyna zna sposoby na złagodzenie niektórych jego objawów. Stosuje się je w zależności od stopnia ich nasilenia.
Podstawowym sposobem na zniwelowanie bólu i zawrotów głowy jest położenie się do łózka z maksymalnie komfortowym horyzontalnym ułożeniem wezgłowia i poduszki. Pacjent, gdy podnosi się i czuje, że ból staje się nie do zniesienia, instynktownie szuka pozycji leżącej, aby sobie ulżyć i tak właśnie powinien postępować. Od osoby pracującej może to wymagać zwolnienia z pracy, a od ucznia – z uczęszczania na zajęcia w szkole.
W szpitalu możliwe jest też otrzymanie leków przeciwbólowych odpowiadających wiekowi i stanowi zdrowia pacjenta. Najczęściej są to paracetamol, ibuprofen, ketoprofen czy no-spa.
W niektórych przypadkach pacjentowi, szczególnie młodemu, podaje się zwiększoną ilość płynów w kroplówce. Po podaniu kroplówki objawy bólowe dość szybko ustępują i pacjent może spokojnie odpocząć.
Częstym zabiegiem, który ma pomóc uporać się z zespołem popunkcyjnym jest zastosowanie łaty z krwi chorego. Od pacjenta pobiera się krew, którą następnie wstrzykuje się w miejsce nakłucia lędźwiowego celem wytworzenia skrzepu. Skrzep ten ma spowodować wyrównanie ciśnienia. Zabieg ten stosuje się u pacjentów, u których leczenie zachowawcze nie daje pożądanych rezultatów.
Zalecenia po punkcji lędźwiowej – w domu
Gdy pacjent wróci do domu po zabiegu, może jeszcze nie czuć się do końca sobą. Dlatego głównym zaleceniem dla osoby po zabiegu czy badaniu jest, aby w miarę możliwości nie przemęczała się, jak najwięcej leżała i piła dużą ilość wody. Powinna również unikać dźwigania, nagłej zmiany pozycji i stosowała leki przeciwbólowe zgodnie z zaleceniem lekarza.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
