Bilirubina – czym jest?

Jest to produkt uboczny rozpadu czerwonych krwinek, całkowicie naturalnego procesu, który zachodzi w szpiku kostnym, wątrobie i śledzionie. Jakie jest jej znaczenie dla zdrowia nie tylko noworodków i bardzo małych dzieci, ale i dla dorosłych?

Bilirubina pośrednia i bezpośrednia

Hemoglobina pośrednia wiąże się z albuminami i przemieszcza się do wątroby. Produkuje ją układ siateczkowo-śródbłonkowy m.in. w śledzionie. Jest nierozpuszczalna w wodzie. Gdy znajdzie się już w wątrobie, przekształca ją ona w formę rozpuszczalną poprzez przyłączenie kwasu glukuronowego. Stamtąd i w tej nowej, bezpośredniej formie, przemieszcza się do woreczka żółciowego, by stać się składnikiem żółci, a następnie do dwunastnicy i jelita cienkiego. W jelicie natomiast bakterie probiotyczne przekształcają ją w urobilinogen, którego część jest wydalana z organizmu, a część – z powrotem wchłaniana, by zostać wydalonym z moczem.

Inną nazwą bilirubiny pośredniej jest bilirubina związana i sprzężona, a bezpośredniej – niezwiązana i niesprzężona. Nazwy te są stosowane zamiennie.

Bilirubina całkowita – co to jest?

Jest to suma obu form bilirubiny, które znajdują się w surowicy krwi. Jej badanie jest zlecane w diagnostyce zaburzeń pracy wątroby (np. marskości, stłuszczenia czy zapalenia), żółtaczki oraz specyficznych chorób genetycznych.

Bilirubina – norma u dorosłych

U osób dorosłych poziom bilirubiny powinien wahać się pomiędzy 0,2 a 1,2 mg / dl. Jeżeli poziom jest podwyższony może to być związane ze zwiększonym poziomem rozpadu czerwonych krwinek, a więc z procesami zachodzącymi na etapie przedwątrobowym, np. hemolizą bądź anemią hemolityczną. W przypadku etapu na poziomie wątroby, podwyższona bilirubina może świadczyć o wirusowym zapaleniu gruczołu, o marskości bądź chorobach genetycznych dotyczących wątroby. W przypadku procesów zachodzących na etapie powątrobowym, powodem może być kamica żółciowa lub zapalenie dróg żółciowych.

Badanie na poziom bilirubiny całkowitej jest proste i wymaga od pacjenta jedynie poddania się pobrania krwi, tak jak w przypadku każdego innego badania. O przygotowaniu dotyczącym stosowania niektórych leków powinien poinformować go lekarz. Zaleca się wykonanie badania na czczo po minimum dwunastu godzinach postu.

Bilirubina u dziecka

U dzieci starszych mogą występować pewne zaburzenia bilirubiny, w tym zaburzenia o podłożu genetycznym, cholestazy czy infekcje. Do ich objawów należy przede wszystkim zażółcenie białek oczu oraz skóry, zmiany koloru stolca i moczu na zbyt blady lub zbyt ciemny niż oczekiwany, świąd skóry oraz nadmierne zmęczenie i osłabienie. W przypadku zauważenia tego typu symptomów należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub pediatrą, który po zebraniu wywiadu będzie mógł skierować malucha na odpowiednie badania.

Diagnostyka zaburzeń bilirubiny obejmuje sprawdzenie jej poziomu w formie całkowitej, sprzężonej i niesprzężonej, badania funkcji wątroby (enzymów), ultrasonografię gruczołu i jamy brzusznej, a w przypadku poważnych zaburzeń, również biopsję i badania genetyczne.

W zależności od diagnozy wdraża się odpowiednie leczenie.

Bilirubina – normy u niemowlaka a żółtaczka

Bardzo częstym zjawiskiem jest żółtaczka noworodkowa – stan fizjologiczny pojawiający się nawet po jednym dniu od urodzenia. Charakteryzuje się widocznym zażółceniem skóry, niechęcią do przystawiania do piersi i jedzenia z butelki oraz ospałością. Często pojawia się jeszcze podczas pobytu szpitalnego po porodzie, ale może stać się widoczny również po wyjściu do domu.

Żółtaczka noworodkowa sama w sobie nie jest niebezpieczna dla zdrowia. Wynika z podwyższonego poziomu bilirubiny, jest stanem przejściowym i trwa do dwóch tygodni po pojawieniu się. U noworodków liczba czerwonych krwinek jest początkowo dużo wyższa niż u osób dorosłych, mają one również krótszą żywotność, dlatego gwałtowny rozpad powoduje pewnego rodzaju falę szokową dla wątroby, która potrzebuje nieco czasu na koniugację bilirubiny pośredniej w bezpośrednią i jej prawidłowe wydalenie. Ponadto, bilirubina, która już znalazła się w jelitach jest w większym stopniu wchłaniana z powrotem do organizmu i wydalenie jej z moczem może również nieco dłużej trwać niż u osób dorosłych.

Chociaż sama żółtaczka nie jest niebezpieczna, odwodnienie i niechęć do karmienia malucha w niektórych przypadkach – może być. Dlatego lekarze i położne środowiskowe wolą często monitorować masę ciała noworodka, bo o ile pewien ubytek wagi tuż po porodzie jest całkowicie normalny, jego zwiększenie może niepokoić i wymagać podjęcia pewnych środków.

Nie każda żółtaczka noworodkowa wymaga naświetlania lampą. Bardzo często wystarczy po prostu, że maluch będzie w miarę regularnie jadł i w swoim tempie wydalał bilirubinę, ale w przypadku konieczności fototerapii, lampę często można wypożyczać do domu, by dziecko szybciej doszło do siebie.

Bilirubina po usunięciu woreczka żółciowego

Osoby po usunięciu woreczka żółciowego mogą doświadczać pewnych zaburzeń bilirubiny ze względu na jego rolę w przetwarzaniu i wydalaniu jej.

Rolą woreczka żółciowego jest gromadzenie żółci i zagęszczanie żółci po jej wyprodukowaniu w wątrobie. Ta zawiera bilirubinę, a z woreczka jest uwalniana do jelita cienkiego, gdzie bierze udział a trawieniu składników odżywczych, przede wszystkim tłuszczów. Jeśli woreczek zostaje usunięty, żółć nie może być przechowywana i zagęszczana, jak poprzednio. Zatem przemieszcza się ona bezpośrednio z wątroby przez przewód żółciowy wspólny. Sama żółć ma nieco rzadszą konsystencję, co może mieć wpływ na proces trawienia tłuszczów, jeśli spożywa się ich większą ilość w jednym czasie, co z kolei objawia się problemami trawiennymi i wzdęciami. O ile ilość produkowanej i przetwarzanej w wątrobie bilirubiny jest taka sama lub podobna, o tyle jej wydalanie może być rozłożone w czasie.