Brzuch insulinowy – skąd się bierze i jak z nim walczyć?



Inaczej nazywany otyłością brzuszną, może występować u osób, które cierpią na otyłość w obrębie całego ciała lub takich, które w innych partiach proporcje mają prawidłowe, ale w tułowiu daje się zauważyć. Jego przyczyną mogą być czynniki środowiskowe lub zdrowotne. Jak sobie z nim poradzić?

Brzuch insulinowy – co to jest?

Nie jest to termin medyczny, lecz potoczny, stosowany w celu opisania tkanki tłuszczowej gromadzącej się w obrębie tułowia, a który powstaje w wyniku nieprawidłowej gospodarki glukozowo-insulinowej. Szczególnie często występuje u osób chorujących na cukrzycę typu 2, ale może pojawiać się wcześniej – u ludzi z insulinoopornością lub stanem przedcukrzycowym, a także prowadzących niezdrowy, bierny tryb życia przy stosowaniu niezdrowej, nadmiernie kalorycznej diety. Może mu towarzyszyć podwyższony poziom cukru, insuliny lub inne zaburzenia hormonalne, np. związane z kortyzolem. Diagnozuje się ją, gdy obwód brzucha u kobiet wynosi ponad 80 cm, a u mężczyzn ponad 94 cm lub wskaźnik WHR (waist-to-hip ratio) wynosi u kobiet ponad 0,8 a u mężczyzn ponad 1.

Brzuch insulinowy – objawy

Głównym objawem jest nagromadzenie tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej, nie zawsze jednak musi współwystępować z otyłością ogólną. Świadczy o występowaniu już zachodzących w organizmie zaburzeń metabolicznych związanych z wytworzeniem tłuszczu trzewnego (wisceralnego). Jest ona szczególnie niekorzystna dla zdrowia, bo otacza tkanki i narządy znajdujące się w jamie brzusznej i uniemożliwia prawidłowe wchłanianie glukozy, prowadzi do lub wzmacnia insulinooporność. Od samej insuliny tułów się nie powiększa, jednak jest ona zaangażowana w ten proces, jeśli zaburzenia metaboliczne występują.

Nieoczywistymi objawami brzucha insulinowego są zaburzenia hormonalne, bóle pleców i kręgosłupa z uwagi na przeniesienie środka ciężkości i przeciążenie go na przednią część organizmu oraz bóle stawów. Osoby niecierpiące na cukrzycę typu 2, z czasem mogą niestety na nią zachorować z uwagi na nieprawidłową gospodarkę glukozową.

Jak wygląda brzuch insulinowy?

Brzuch insulinowy czy otyłość brzuszną dość łatwo rozpoznać, nawet u osoby, która uskarża się na otyłość. Brzuch jest twardy i wydęty. Może również występować u osób, które w innych obszarach ciała, np. w nogach, rękach, a nawet pośladkach mają prawidłowe wymiary, ale to w tułowiu mieści się cała tkanka tłuszczowa. Typowy dla otyłości brzusznej jest fakt, że jeśli rozpoczynamy odchudzanie i zaczynami tracić centymetry w obwodach poszczególnych partii ciała, np. w nogach, biodrach, ramionach, a najtrudniej się ich pozbyć właśnie z talii i tułowia.

Brzuch insulinowy u kobiet

Powstawanie brzucha insulinowego u kobiet nie różni się za bardzo od procesu zachodzącego u mężczyzn, poza faktem, że u pań gospodarka hormonalna jest nieco inna i wielu z nich po prostu trudniej się tkanki tłuszczowej w pewnych obszarach ciała pozbyć. Dodatkową przeszkodą w procesie odchudzania u niektórych kobiet, choć oczywiście nie u wszystkich, może być brak czasu na ruch z powodu obowiązków rodzinnych i domowych. Wiele pań w okresie ciąży przybiera nieco więcej kilogramów niż jest to zalecane, co może zaburzać dodatkowo gospodarkę glukozowo-insulinową, szczególnie jeśli diagnozowana jest u nich cukrzyca ciążowa.

Brzuch insulinowy – dieta i leczenie

Niestety utrata brzucha insulinowego nie jest tak prosta jak samo nagromadzenie tkanki tłuszczowej w tym rejonie ciała. Wymaga to wprowadzenia poważnych zmian do jadłospisu i poziomu aktywności ruchowej, a w przypadku problemów hormonalnych, również pracę z endokrynologiem w celu wyrównania gospodarki. Ważne również, aby osoby, które już mają zwiększony obwód brzucha przez otyłość, ale do tej pory nie leczyły się na cukrzycę typu 2, poddały się badaniom w kierunku tej choroby, by ewentualnie wdrożyć leczenie.

Dietę można spersonalizować samemu według wytycznych WHO i towarzystw medycznych w Polsce lub ułożyć wraz z dietetykiem klinicznym. W tym drugim przypadku dieta będzie całkowicie spersonalizowana, ale w pierwszym – na pewno tańsza. Za najzdrowsze uważa się jadłospis typu DASH oraz dietę śródziemnomorską.

W przypadku otyłości brzusznej ważna jest również aktywność ruchowa, najlepiej o umiarkowanej intensywności, regularna, ale niekoniecznie codzienna. Wybór dyscypliny najlepiej przedyskutować ze swoim lekarzem, jednak na początek doskonale sprawdzą się regularne spacery z lub bez kijków. W dłuższej perspektywie z pewnością dużą różnicę może zrobić również pozatreningowa aktywność fizyczna, tj. dodawanie sobie ruchu „przy okazji” codziennych czynności. W ten sposób przyzwyczaimy organizm do ruchu, bez zbytniego obciążania go.

Leczenie farmakologiczne i operacyjne brzucha insulinowego

W sensie stricte, nie istnieje coś takiego jak leczenie operacyjne otyłości brzusznej, jeśli jednak BMI wskazuje na otyłość II stopnia (w niektórych przypadkach również stopnia I), a do tego pacjent próbował innych form odchudzania, bez skutku, niekiedy zalecana jest operacja bariatryczna. Nie jest ona stosowana jako „odchudzenie” narządów wewnętrznych z tłuszczu wisceralnego, ale jako pewnego rodzaju reset żołądka i związanych z nim hormonów sytości i głosu. Jedząc mniej, bo mniejszy żołądek na mniej nam pozwala, wydatkujemy więcej energii pochodzącej z tkanki tłuszczowej i chudniemy. Wraz z utratą kilogramów maleje ryzyko wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych oraz dalszego pogłębiania insulinooporności, a także może zmniejszyć się nadciśnienie. Jako że jest to operacja obarczona dużym ryzykiem, zalecana powinna być wyłącznie pacjentom, u których inne metody leczenia otyłości nie zdały egzaminu.

Leczenie farmakologiczne, które może zostać przepisane pacjentowi, dobierane jest na podstawie dokładnego wywiadu i potrzeb. U pacjentów z insulinoopornością leki starszej generacji, np. metformina, mogą się sprawdzić w zwiększaniu wrażliwości na insulinę. Tym, u których efektu nie było lub był odwrotny, pomóc mogą leki nowej generacji, które w ostatnich latach stały się szczególnie popularne. Są one jednak drogie i nie dla każdego refundowane – trzeba spełnić restrykcyjne warunki refundacji, by leczenie było znacznie tańsze.