Nagietek lekarski – właściwości i działanie
Nagietek lekarski – opis botaniczny
- roślina jednoroczna, należy do rodziny astrowatych (z łac. Asteraceae)
- kwitnie bez przerwy od lata do jesieni
- jego kwiaty mają intensywnie pomarańczowy lub żółty kolor. Barwa i ilość kwiatów języczkowatych oraz rozmiar koszyczka zależą od odmiany rośliny
- szczytowe koszyczki kwiatowe zbudowane są z kwiatów rurkowatych, płonnych i kwiatów języczkowatych
- owocem jest niełupka, która na grzbiecie jest kolczasta
- dolne liście są wydłużone oraz łopatkowe, czasem mają kształt jajowaty i są pokryte kutnerem, czyli gęstymi i splątanymi włoskami. Górne liście natomiast są podługowato-lancetowate, siedzące i ułożone na łodydze skrętolegle
- jego pęd jest kruchy i rozgałęziony, osiąga maksymalnie do 60 centymetrów wysokości
- korzeń jest mięsisty, mocny i palowy, co oznacza, że rośnie pionowo w głąb gleby, posiada również rozgałęzienia
- – roślina charakteryzuje się intensywnym balsamicznym zapachem, gorzkim smakiem i lepkim sokiem.
Nagietek lekarski – gdzie rośnie?
Ta piękna roślina prawdopodobnie pochodzi z krajów śródziemnomorskich. Początkowo była uprawiana dla jej walorów estetycznych. Nagietek jest rośliną miododajną, która nie wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Dobrze rośnie na glebach lekkich próchnicznych, piaszczystych oraz nasłonecznionych.
Nagietek lekarski – jak suszyć?
W suche i słoneczne dni zbiera się ręcznie kwiaty języczkowate, które są w pełni kwitnienia (z łac. Flos Calendulae) lub całe koszyczki. Z zebranych kwiatów można wyrwać same płatki. Przygotowany surowiec należy rozłożyć cienką warstwą na siatce lub tacce wyłożonej papierem do pieczenia w suchym, przewiewnym i ciepłym miejscu. Nagietka nie wolno suszyć bezpośrednio na słońcu, ponieważ utraci swoją szlachetną barwę. Do suszenia można również wykorzystać lekko uchylony piekarnik – wystarczy ustawić w nim temperaturę nieprzekraczającą 40˚C. Susz z nagietka należy przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach, najlepiej w ciemnym miejscu.
Napar z nagietka – jak zrobić?
Z suszonych płatków nagietka przygotowuje się napar, który można pomocniczo stosować do przemywania skóry podrażnionej przez ukąszenie owadów, stłuczeń, oparzeń i lekkich odmrożeń. Płukanka z suszu jest pomocna podczas stanów zapalnych gardła i jamy ustnej. Chłodnym naparem można również przemywać oczy w stanach zapalnych powiek. W przypadku braku poprawy zdrowia lub jego pogorszenia należy skontaktować się ze specjalistą.
Składniki:
- 1 łyżka suszonych płatków nagietka
- 1 szklanka wrzątku
Przygotowanie:
Do filiżanki należy wsypać nagietkowy susz i zalać wrzątkiem. Całość przykrywamy spodkiem i odstawiamy do zaparzenia na kwadrans. Taki wywar można pić dwa razy dziennie po pół szklanki między posiłkami. Do kompresów lepiej przygotować napój z 4 łyżek płatków nagietka. Należy wsypać je do rondelka, zalać szklanką zimnej wody i gotować pod przykryciem przez 20 minut. Przed rozpoczęciem kuracji nagietkiem – wewnętrznej czy zewnętrznej, zaleca się konsultację z lekarzem.
Nagietek lekarski – właściwości lecznicze
Skład chemiczny nagietka jest bogaty, zawiera składniki, które mogą pozytywnie wpłynąć na nasze zdrowie:
- saponiny działają przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo i wspierają gojenie ran
- flawonoidy wpływają moczopędnie, żółciopędnie i ochronnie na wątrobę
- karotenoidy mają właściwości antyoksydacyjne
- kwasy organiczne, na przykład: oleanowy – neutralizuje działanie wolnych rodników i może zmniejszać stany zapalne; jabłkowy – działa przeciwbakteryjnie; salicylowy – ma właściwości przeciwbólowe i złuszczające
- żywice i olejki eteryczne o cechach bakteriobójczych i przeciwzapalnych
- związki śluzowe, które działają antyseptycznie i osłaniająco; gorycze pobudzają apetyt i ułatwiają trawienie
- garbniki wpływają ściągająco i ochronnie na skórę, dlatego nie dziwi fakt, że można nabyć maść nagietkową na rany
- fitoncydy, które eliminują bakterie i grzyby
- witaminy A, C i P wzmacniają odporność organizmu
- sole mineralne ze znaczną ilością magnezu i manganu.
Nagietek lekarski działanie
- pobudza prace wątroby i produkcję żółci, a także może łagodzić skurcze żołądka i jelit
- można go stosować do trudno gojących się ran, odleżyn, owrzodzeń nóg, oparzeń, odmrożeń, a także w stanach zapalnych odbytu i sromu oraz problemów z cerą
- pomocniczy środek w przypadku nieregularnego i bolesnego miesiączkowania
- wykorzystywany w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, dlatego na rynku jest też dostępna pasta do zębów z nagietkiem
- używa się go do przemywania oczu z jęczmieniem lub stanem ropnym
- nagietek ma działanie moczopędne i przeciwzapalne – zwłaszcza w przypadku gronkowców i paciorkowców
- stosuje się go również jako środek antyseptyczny, dlatego jest składnikiem roztworu bakteriobójczego Tinctura Calendulae Phytopharm
- podczas stanów zapalnych gardła, na przykład anginy można przygotować płukankę z nagietka.
Nagietek lekarski w kosmetyce
W przemyśle kosmetycznym Calendula officinalis jest cenionym składnikiem wykorzystywanym między innymi do produkcji balsamów, maseczek, toników i kremów nagietkowych. Ekstrakt z tej rośliny działa kojąco na skórę i przyspiesza jej regenerację. Łagodzi stany zapalne i opóźnia procesy starzenia, dzięki zawartości antyoksydantów. Do cery wrażliwej i skłonnej do podrażnień można stosować nawilżającą maść nagietkową. Zawarta w roślinie saponina emulguje tłuszcze oraz sprzyja pienieniu się kosmetyków, dlatego jest składnikiem szamponów, mydeł, a nawet past do zębów. Olejek z nagietka z powodzeniem jest stosowany w aromaterapii.
Nagietek lekarski kiedyś był traktowany jako roślina ozdobna. Dzięki swoim właściwościom stał się dodatkiem do wielu leków, suplementów i kosmetyków. W warunkach domowych wykonuje się napary z nagietka dla poprawy zdrowia lub urody. Świeże płatki z kwiatów języczkowatych mogą być dodawane do sałatek, a suszone stanowią przyprawę do ciast oraz zup i mogą być zamiennikiem szafranu w kuchni.
Źródła:
1. D. Tuszyńska-Kownacka, T. Starek, „Zioła w polskim domu”, Wydawnictwo Warta, Warszawa 1987, Wydanie I, str. 153-155
2. J. Moszowicz, „Przewodnik do oznaczenia krajowych roślin zielarskich”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne”, Warszawa 1985, Wydanie II, str. 415-416
3. J. Volák, J. Stodola, „Rośliny Lecznicze”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne”, Warszawa 1987, str. 99
4. K. Dzida, N. Skubij, K. Tymoszuk, „Właściwości lecznicze i walory dekoracyjne nagietka lekarskiego (Calendula officinalis L.)”, ANNALES UMCS, VOL. XXVI (3) 2016, Research Gate, https://www.researchgate.net/publication/313468204,[Dostęp dn. 16-05-2024 r.]
5. Ł. Sędek, M. Michalik, „Nowe badania nad saponinami ujawniają ich liczne lecznicze właściwości”, Kosmos – problemy nauk biologicznych, Tom 54, 2009 r., Repozytorium Uniwersytetu Jagielońskiego, https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/c94312b7-7d2b-4fa1-8f6b-d9af20045000/content, [Dostęp dn. 16-05-2024 r.]
6. W. Olechnowicz-Stępień, E. Lamer-Zarawska, „Rośliny lecznicze stosowane u dzieci”, wydaw. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1986 r., str. 205-207
Jestem miłośniczką świadomego odżywiania, ziół leczniczych i domowych sposobów na dbanie o zdrowie i urodę. Pasjonują mnie również tematy związane z prawidłową postawą ciała oraz zdrowiem i rozwojem dzieci. W tekstach, które przygotowuję dla Czytelników, zawieram merytoryczną wiedzę, popartą badaniami i materiałami źródłowymi. Dzielę się również swoim doświadczeniem, przepisami kulinarnymi i praktycznymi poradami. Zależy mi na tym, aby teoretyczna wiedza została „podana” w przystępny sposób i odnosiła się do naszego codziennego życia.
