Zapalenie błony śluzowej żołądka – czym jest i jak je leczyć?
Śluzówka żołądka – dlaczego jest taka ważna?
Żołądek od środka wyściełany jest kilkuwarstwową błoną spełniającą różnorodne funkcje. Na powierzchni błony znajduje się śluz (stąd jej nazwa), który wytwarzany jest przez komórki nabłonka kolumnowego. Śluz ten jest glikoproteiną służącą dwóm celom: ułatwieniu pokarmowi przemieszczanie się w żołądku oraz wytwarzaniu warstwy ochronnej przed czynnikami mogącymi uszkodzić błonę. Dzięki temu kwasy żołądkowe oraz elementy wprowadzane do żołądka z zewnątrz (leki, pokarmy, napoje) nie niszczą go od środka.
Błona śluzowa wyściełana jest w sumie sześcioma rodzajami komórek. Są to:
- komórki dokrewne
- komórki główne
- komórki macierzyste
- komórki śluzowe
- komórki okładzinowe
- komórki endokrynne.
Poszczególne grupy komórek pełnią nieco inne role, zapewniając żołądkowi prawidłową pracę, a tym samym – funkcjonowanie całego organizmu. Okładzinowe mają za zadanie wydzielać kwas solny oraz wchłaniać niektóre witaminy, m.in. kobalaminę. Dokrewne są odpowiedzialne za wydzielanie hormonu serotoniny. Komórki główne wydzielają pepsynę, która trawi białka, natomiast śluzowe – wcześniej wspomniany śluz. Komórki endokrynne wydzielają gastrynę, natomiast macierzyste produkują komórki nabłonkowe błony śluzowej.
Poza błoną śluzową, wyróżnia się również (idąc do zewnątrz): błonę podśluzową, mięśniową i surowiczą. W części mięśniowej zaś znajdują się trzy warstwy: podłużna, okrężna i skośna. Ściana żołądka ma wobec tego aż cztery warstwy, które zapewniają jej szczelność i prawidłowe działanie.
Ostre zapalenie śluzówki żołądka
Zapalenie śluzówki może mieć charakter ostry lub przewlekły. W pierwszym przypadku do czynienia mamy z krótkotrwałą zmianą, najczęściej w wyniku błędu dietetycznego czy przesady z pewnymi używkami.
Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka może pojawić się również w wyniku krótkotrwałego, lecz intensywnego zażywania niektórych leków. Bardzo często zgłaszane są objawy po zażywaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych stosowanych na różnego rodzaju bóle, symptomy przeziębienia i grypy czy gorączkę. Leki tego typu hamują co prawda enzym odpowiadający za transport bodźców bólowych do mózgu, ale tym samym osłabiają również działanie ochronne niektórych części składowych błony śluzowej. Może również pojawić się po niektórych lekach ze wskazaniem w otyłości. Zapalenie błony śluzowej żołądka może być także wynikiem powstania na niej nadżerek (gastropatia krwotoczna).
Objawy ostrego zapalenia mijają, ale powinny być wskazaniem do zastosowania pewnych zmian w trybie życia, np. nie stosowania leków na pusty żołądek (o ile ulotka wskazuje inaczej), unikania używek i pokarmów działających na niego drażniąco.
Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka
Postać przewlekła zapalenia śluzówki żołądka może mieć swoje uzasadnienie w wieloletnich zaniedbaniach dietetycznych czy w stylu życia lub długotrwałym stosowaniu leków podrażniających ją. Często jednak przyczyną może zakażenie bakteryjne, wywołane przez Helicobacter pylori. W tym przypadku, po początkowej ostrej fazie, kwas solny jest cały czas wydzielany w zbyt dużej ilości, co oznacza, że błona śluzowa z czasem po prostu obumiera. Paradoksalnie, razem z zanikiem śluzówki, znika również jej zdolność do produkcji samego kwasu żołądkowego, co prowadzi z kolei do bezkwaśności. Trawienie staje się coraz bardziej uciążliwe, częściej dają o sobie znać objawy schorzenia. Z czasem chory nie jest w stanie normalnie funkcjonować.
Zapalenie śluzówki żołądka może mieć również podłoże autoimmunologiczne czy w gastropatii żółciowej. W drugim przypadku dochodzi do niego z powodu zbytniego wytwarzania żółci i zdarza się niekiedy u pacjentów po przebytych operacjach żołądka.
Zapalenie błony śluzowej żołądka – objawy
Objawy zapalenia błony śluzowej przypominają te związane z niestrawnością i podrażnieniem żołądka. Dyspepsja wynika z trudności w trawieniu pokarmów i powoduje tymczasowy ból oraz dyskomfort. Na szczęście przemija, a w międzyczasie można wspomagać się lekami, suplementami i ziołami. Do podrażnienia żołądka dochodzi najczęściej w wyniku błędów dietetycznych oraz nadmiernego stosowania pewnych używek.
Zapalenie błony śluzowej u wielu osób nie daje żadnych objawów, jednak jeśli takie się pojawią, mogą obejmować:
- uczucie nadmiernego najedzenia oraz utratę apetytu
- wzdęcia, wymioty (w ciężkich przypadkach również krwiste) i nudności
- ból i dyskomfort, uczucie pieczenia
- wrzody
- utratę apetytu, a co za tym idzie – również wagi.
Jak leczyć zapalenie błony śluzowej żołądka?
Nie ulega wątpliwości, że niezależnie od przyczyny, zapalenie błony śluzowej żołądka należy leczyć. Od stopnia zniszczenia śluzówki oraz indywidualnych objawów chorobowych zależeć będzie sposób prowadzenia terapii i zalecenia żywieniowe.
Metoda leczenia zależy od faktycznej przyczyny występowania tej choroby. W przypadku postaci autoimmunologicznej pacjent musi przyjmować witaminę B12. Jeśli zapalenie wywołane zostało przez bakterię H.pylori, dostępne jest leczenie farmakologiczne, które polega na schematycznym podawaniu leków w celu całkowitego jej wyeliminowania. U osób, które cierpią na gastropatię żółciową wynikłą z częściowego usunięcia żołądka, również można podawać leki dostępne na receptę. Jeżeli zapalenie przebiega z wrzodami żołądka, a pacjent jest oporny na leczenie farmakologiczne, ostatecznością jest leczenie zabiegowe (operacyjne).
Dieta przy zapaleniu błony śluzowej żołądka
Jeśli do zapalenia błony śluzowej żołądka doszło, należy bezwzględnie przejść na odpowiednią, łagodną dla tego organu dietę. Niestety leczenie nie będzie równie skuteczne, jeśli sposób odżywiania nie zostanie zmieniony, ponieważ do podrażnienia śluzówki nadal będzie dochodzić i pogłębiać się będzie jej kiepski stan.
W diecie na zapalenie śluzówki żołądka powinny znaleźć się produkty przede wszystkim gotowane, duszone, ewentualnie pieczone. Całkowicie rezygnujemy ze smażenia, ograniczamy produkty surowe i składające się przede wszystkim z węglowodanów złożonych. Powinniśmy przestawić się również na potrawy niskotłuszczowe, szczególnie minimalizując tłuszcze nasycone.
Dieta na zapalenie żołądka powinna składać się z:
- owoców i warzyw, przede wszystkim gotowanych i pieczonych
- niskotłuszczowego nabiału, wędlin, mięs i ryb
- tłuszczów roślinnych.
Jajka są jak najbardziej dozwolone, ale te ugotowane na twardo uchodzą za ciężkostrawne. Jaja na miękko są zdecydowanie najzdrowsze dla całego organizmu, w tym dla żołądka.
Prawidłowa dieta powinna towarzyszyć choremu na co dzień, stać się jego stałym nawykiem. Należy unikać nadmiernie przetworzonego jedzenia, w tym słonych przekąsek, słodyczy, ostrych przypraw i niektórych ziół. Wszelkie produkty, które wzmagają produkcję soków żołądkowych (przede wszystkim kwasu solnego) powinny zostać ograniczone. Ostrożnie też podchodzimy do kawy i herbaty oraz alkoholu.
Zapalenie błony śluzowej żołądka – leki bez recepty
Leczenie zapalenia śluzówki żołądka należy rozpocząć od wizyty u lekarza, który zleci wstępne badania, niezbędne dla prawidłowego rozpoznania. Badaniem, które z całą pewnością może pomóc w diagnozie jest gastroskopia. W jej trakcie możliwe jest pobranie wycinka śluzówki w celu stwierdzenia obecności H.pylori. Najlepiej, w miarę możliwości jak najwcześniej, rozpocząć nową, dopasowaną do naszych potrzeb dietę.
Jeśli dieta nie jest wystarczająca, lekarz może zlecić włączenie leków, które ograniczają tempo produkcji kwasu solnego – głównego czynnika drażniącego śluzówkę żołądka. Wiele z nich jest dostępnych bez recepty i zawierają dawkę leczniczą, która pomoże złagodzić objawy zapalenia i umożliwi regenerację śluzówki. Mogą to być:
- alkalia i alkalia z algininami, które co prawda działają bardzo szybko, ale ten czas jest mocno ograniczony
- antagoniści receptora H2 ograniczające wydzielanie kwasu solnego poprzez hamowanie aktywności histaminy
- inhibitory H+, K(+) ATPazy (PPI), czyli leki blokującą pompę protonową.
Leki należące do ostatniej grupy uchodzą za najbardziej skuteczne i bezpieczne dla chorego. Wykazują również najlepszy stosunek czasu działania do skuteczności. Są one tym samym najczęściej zalecane. Problem w tym, że wśród wszystkich chorych można wyróżnić grupę pacjentów opornych na ich działanie. Z tego względu przemysł farmaceutyczny nadal poszukuje nowych rozwiązań leczenia schorzeń układu pokarmowego, w tym zapalenia błony śluzowej żołądka, wrzodów czy refluksu.
Leki na zapalenie błony śluzowej żołądka na receptę
W przypadku leków na zapalenie śluzówki żołądka lekarz i pacjent mają do wyboru szeroką ofertę leków dostępnych wyłącznie na receptę. Wiele z nich jest refundowanych, co ogranicza wydatki związane z długotrwałą terapią. Część z nich różni się od swoich ogólnodostępnych odpowiedników dawką substancji czynnej. O doborze leku decyduje jednak lekarz po dokładnym przeanalizowaniu przypadku swojego pacjenta.
Zioła za zapalenie błony śluzowej żołądka
Wiele ziół znanych jest ze swoich właściwości wspomagających metabolizm, w tym zwiększenia wydzielania kwasu żołądkowego. Te niestety należy odstawić w przypadku zapalenia śluzówki, ponieważ leczenie polega na istotnej zmianie nawyków żywieniowych i ograniczaniu kwasu solnego.
Niektóre zioła mogą jednak wspomagać leczenie i łagodzić objawy zapalenia śluzówki żołądka oraz schorzeń mu towarzyszących: np. wrzodów czy refluksu. Robią to dzięki wysokiej zawartości składników czynnych, takich jak garbniki, estry, flawonoidy i terpeny. Należą do nich np. krwawnik pospolity (tysiąclist, złocień krwawnik), nagietek oraz pięciornik w kłączu. Bardzo pomocny może okazać się korzeń prawoślazu, który większości znany jest ze swoich właściwości powlekających błony śluzowe ochronnym filmem. Pięciornik gęsi (srebrnik) wykazuje działanie śluzowe i łagodzące stany zapalne śluzówki.
Pamiętajmy, że mieszanki ziołowe, choćby te najlepiej dobrane, samoistnie nie wyleczą nam zapalenia błony śluzowej żołądka, jeśli ogólna terapia pozbawiona będzie dokładnego rozpoznania i wprawnego oka doświadczonego lekarza.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
