Problemy z żołądkiem – z czego mogą wynikać?
Żołądek – położenie
Układ pokarmowy biegnie od jamy ustnej do odbytu, a żołądek jest jej integralną częścią. Przypomina worek i znajduje się po lewej stronie górnej części brzucha. Żołądki różnych osób mogą się od siebie różnić wielkością, nieco kształtem, jednak wiadomo, że jego wybrzuszenie skierowane jest w lewą stronę. Poprzedzony jest przełykiem, od którego oddzielają go mięśnie przepony. Rozluźniają się one gdy pokarm zostaje połknięty, aby mógł przedostać się do żołądka.
Lewa górna część żołądka nazywana jest jego dnem. Część poniżej natomiast nosi nazwę trzonu i to trzon wypełniony jest kwasem żołądkowym. W trzonie pokarm jest dalej rozdrabniany, mieszany z enzymami trawiennymi i kwasem. Dalej znajduje się kanał odźwiernikowy, który zwęża żołądek i prowadzi do jelita cienkiego.
Ściany żołądka są bogato unerwione i unaczynione. Składają się z kilku warstw błony śluzowej, tkanki łącznej i mięśni. Tkanka mięśniowa jest bogata – posiada aż trzy warstwy, które ciężko pracują, by wzmocnić działanie żołądka w trawieniu. To dzięki nim pokarm jest rozdrabniany nawet na papkę.
Śluzówka żołądka umożliwia swobodny przepływ pokarmów i płynów przez cały organ. To w niej znajdują się gruczoły, które wydzielają kwasy i enzymy trawienne, wodorowęglany oraz śluz.
Pojemność żołądka
W ciągu 24 godzin śluzówka wytwarza nawet do 4 litrów soku żołądkowego składającego się z enzymów trawiennych, kwasu solnego oraz substancji, które mają umożliwić wchłanianie przez nią składników odżywczych.
Dno żołądka wypełnione jest powietrzem, które połykamy z jedzeniem, a dzięki mięśniom przepony sok żołądkowy nie przedostaje się do przełyku. Jeśli tak się dzieje, może to prowadzić do podrażnienia jego śluzówki.
Nie można w sposób jednoznaczny określić pojemności żołądka, bo u każdego jest ona nieco inna. Żołądek ma możliwość rozszerzania się, dlatego u osób, które spożywają nadmierne ilości jedzenia, będzie on stosunkowo mniejszy. W przypadku osób chorobliwie otyłych, u których nie ma możliwości trwałej utraty wagi, stosuje się operacje bariatryczne, mające na celu drastycznie zmniejszyć pojemność żołądka. Żołądek po tego typu zabiegu może przyjąć zaledwie 500 ml pokarmu.
–>
Funkcje żołądka
Możemy wyróżnić trzy funkcje żołądka. Jego główną rolą jest trawienie spożywanego przez nas pokarmu, ale robi to poprzez:
- czasowe przechowywanie pokarmu – dzięki czemu zaspokajamy pierwszy głód i nie czujemy go przez jakiś czas po posiłku
- kurczenie i rozkurczanie mięśni żołądka, które umożliwia mieszanie, rozdrabnianie i pierwsze rozkładanie pokarmu na czynniki pierwsze
- wytwarzanie enzymów i wszystkich składników niezbędnych do trawienia.
Tak przygotowany pokarm żołądek może następnie „przekazać” do następnego odcinka układu pokarmowego – jelita cienkiego i dwunastnicy.
Trawienie w żołądku
Trawienie pokarmów to skomplikowany i wieloetapowy proces, w którym każdy organ ma swoje niezwykle istotne zadanie. Pierwsze rozdrabnianie ma miejsce oczywiście w jamie ustnej, w której zęby razem ze śliną mielą poszczególne składniki transportowane następnie przełykiem do żołądka. Gruczoły obecne w błonie śluzowej wytwarzają enzymy oraz kwas solny wchodzące w skład soku żołądkowego, który rozkłada pokarm. Następnie mięśnie poruszają się w taki sposób, aby pokarm wymieszał się dokładnie z sokami i rozdrobnił do tego stopnia, aby mógł bez problemów przejść do kolejnego etapu trawienia.
Podrażniony żołądek
U większości zdrowych osób żołądek nie daje praktycznie żadnych objawów chorobowych. Po prostu wykonuje swoją pracę i nie daje oznak istnienia. Jednak pewne błędy dietetyczne i w trybie życia mogą prowadzić do podrażnienia żołądka lub poważniejszych komplikacji zdrowotnych. Podrażnienie często mylone jest z zapaleniem żołądka lub zapaleniem śluzówki tego narządu. Nie są to jednak te same schorzenia, pomimo podobieństw objawowych i przyczynowości. Podrażnienie żołądka może być zarówno efektem wystawienia samego tego organu na pewne czynniki, jak i przyczyną poważniejszych stanów.
Podrażnienie żołądka – objawy
Podrażniony żołądek po prostu boli i/lub piecze. To są pierwsze objawy, które zgłasza każdy, kto chociaż raz doświadczył podrażnienia. Powoduje to dyskomfort podczas jedzenia, picia, a po jakimś czasie nawet w czasie pomiędzy tymi czynnościami. Wpływa to również na proces oddychania, ponieważ ból może promieniować na przeponę.
Przyczyny podrażnienia żołądka
Najczęstszymi przyczynami są rzecz jasna nieodpowiednia dieta i stosowanie używek. Niestety, jednak, również u osób, które zdrowo się odżywiają i ogólnie dbają o swoje zdrowie podrażnienie żołądka może wystąpić. Do częstych przyczyn należą bowiem również:
- leki, które mają niekorzystny wpływ na ochronną śluzówkę żołądka
- bakteria Helicobacter pylori.
Są produkty, których żołądek wyjątkowo nie lubi i które działają na niego bardzo niekorzystnie. Dietetycznie rzecz biorąc, są to w szczególności:
- żywność, która podnosi kwasowość żołądka do niebezpiecznego poziomu
- ostre przyprawy oraz sól w nadmiarze
- wyjątkowo tłuste potrawy
- żywność wysoko przetworzona, szczególnie spożywana często i w nadmiarze
- nieregularność posiłków, szczególnie, jeśli niektóre z nich są wyjątkowo obfite kosztem innych.
Styl życia a żołądek
Tryb życia nie pozostaje bez wpływu na żołądek i może mieć dla niego opłakane skutki. Mówimy tutaj o:
- Papierosach czy tytoniu ogólnie. Palenie wprost ogranicza możliwości żołądka do wytwarzania substancji mających go chronić przed kwasem solnym oraz pogłębia istniejące stany zapalne.
- Alkoholu, w wyniku spożycia którego żołądek wytwarza nadmierną ilość kwasu solnego. A ten, nie mając „podkładki” w postaci pełnowartościowego pokarmu, działa na niekorzyść samego żołądka.
- Kofeinie na czczo. O ile kawa i herbata są ogólnie zdrowe i pełne antyoksydantów, wypijane na czczo działają na żołądek zgubnie.
- Leki, szczególnie z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Chociaż potrzebne, a niektórym wręcz niezbędne do codziennego funkcjonowania, działają źle na śluzówkę żołądka.
Podrażniony żołądek można i należy ratować zawczasu. Można to robić stosując się bardzo dokładnie do instrukcji stosowania poszczególnych medykamentów, które mogą na niego niekorzystnie działać. Jeśli np. producent zaleca, aby leku nie brać na pusty żołądek albo dopiero godzinę po posiłku, nie powinniśmy zmieniać tego na własną rękę. Jeśli naszych leków jest więcej, należy zapytać lekarza bądź farmaceutę, który i kiedy brać w możliwie najbezpieczniejszy sposób.
Dieta na podrażniony żołądek
Jadłospis przy podrażnionym żołądku powinien składać się przede wszystkim z produktów, które nie będą dalej pogłębiały tego stanu i nie będą wywoływały nadprodukcji kwasu oraz innych składników soku żołądkowego. Powinniśmy więc unikać przede wszystkim tłuszczu (szczególnie nasyconego i trans) oraz cukru i soli, a także niektórych pikantnych przypraw.
Żywność przetworzona zawiera całe mnóstwo konserwantów, najczęściej sztucznych, których zadaniem jest przedłużyć jej trwałość. Substancje te nie są obojętne dla żołądka, który sam w sobie jest dość delikatnym organem, a podrażniony staje się bardziej podatny na negatywne czynniki dietetyczne. Chemia, którą nafaszerowane są tzw. gotowce drażni śluzówkę, wywołuje zgagę i wzdęcia. Niektóre ich składniki nie są nawet dla żołądka strawialne.
U osób mających tendencję do podrażnień żołądka nie zaleca się dużych ilości kawy i herbaty, czy też napojów kofeinowych ogólnie. Kofeina drażni śluzówkę, dlatego napoje te należy stosować ostrożnie i w ograniczonych ilościach. Może być potrzebne zmodyfikowanie pory dnia, w których spożywamy kofeinę, aby towarzyszyła jej inna treść pokarmowa. Żołądek wyjątkowo nie lubi się również z alkoholem.
Przy podrażnionym żołądku nie zaleca dużej ilości produktów z pełnego ziarna. Choć ogólnie bardzo zdrowe, mogą okazać się ciężkostrawne dla delikatnej struktury żołądka, a błonnik dodatkowo potęgować wzdęcia.
Problemy z żołądkiem – wzdęcia
W wyniku spożycia niektórych pokarmów często dochodzi do wytworzenia gazów – pęcherzyków powietrza wywołujących bolesny nieraz dyskomfort. Skąd biorą się wzdęcia w żołądku?
W zdrowo pracującym organie jest balans pomiędzy sokiem żołądkowym a powietrzem. Przez pewne błędy dietetyczne dochodzi jednak do zaburzenia tego stosunku. Należą do nich:
- szybkie i chciwe jedzenie
- nieprawidłowe żucia pokarmu w jamie ustnej
- spożywanie dań powszechnie uznawanych za wzdymające
- połykanie zbyt dużej ilości powietrza podczas jedzenia i picia.
- spożywanie pokarmów, na które mamy nietolerancję.
Oznaką wzdęć żołądka jest najczęściej uczucie „rozdęcia” górnej części brzucha i całkowitego jej wypełnienia, z dyskomfortem i bólem włącznie. Wzdęcia pojawiają się częściej, jeśli w naszej diecie pojawiają się posiłki pełne tłuszczu i prostych węglowodanów razem. Są one na tyle ciężkostrawne, że dochodzi do rozciągnięcia ścian żołądka.
Aby chociaż częściowo pozbyć się wzdęć żołądka, należy po prostu zmienić nawyki żywieniowe i uważniej zwracać uwagę na to, co znajduje się na naszych talerzach. Pożywienie powinniśmy długo i dokładnie przeżuwać, aby po dotarciu do żołądka mogło być efektywnie strawione i nie wymagało nadmiernej produkcji soków żołądkowych. Jeśli mamy tendencję do wzdęć, unikajmy składników, które mogą ten proces wzmagać. Po posiłku przyda się herbata ziołowa, która wspomaga trawienie i przyspiesza je. Dobrze sprawdzą się suplementy i leki na wzdęcia z symetykonem. Zwracajmy również uwagę na to jak jemy i pijemy. Połykając napoje na wdechu serwujemy żołądkowi dodatkową dawkę powietrza, co przy braku odbijania, będzie potęgowało uczucie dyskomfortu.
Problemy z żołądkiem – nieświeży oddech
Nieświeży oddech jest kwestią złożoną i o różnorodnych przyczynach. Może być spowodowany bakteriami w jamie ustnej, a z czasem również próchnicą. Ten problem można i należy rozwiązać w gabinecie stomatologa, ponieważ chore zęby mają poważne konsekwencje zdrowotne.
Jeśli jednak halitoza, a więc chronicznie nieświeży oddech, ma przyczynę w żołądku, powinniśmy się temu dokładniej przyjrzeć. Może to być objaw poważniejszych dolegliwości układu pokarmowego, w tym choroby wrzodowej, podrażnienia żołądka czy problemów z trawieniem wynikających z upośledzonego wydzielania enzymów.
Brzydki zapach z żołądka może być również rezultatem spożywania zbyt wielkich porcji jedzenia, z którymi żołądek nie jest w stanie sobie efektywnie poradzić. Dochodzi do gnicia niestrawionego jeszcze pożywienia, którego zapach przedostaje się przeponą w górę przełyku i poza jamę ustną.
Jeżeli okazuje się, że nasz problem z nieświeżym oddechem nie wynika z nieprawidłowej higieny jamy ustnej, próchnicy czy jednorazowo zjedzonego posiłku, powinniśmy udać się do lekarza. Na początek dolegliwości opisać możemy lekarzowi rodzinnemu, a ten skieruje nas do gastroenterologa. Specjalista zaleci wykonanie niezbędnych do diagnozy badań.
Problemy z żołądkiem po antybiotyku
Do leków, które mogą niekorzystnie wpływać na stan żołądka, a wielu pacjentów wręcz skarży się na bolesne dolegliwości, należą antybiotyki. Ich długotrwałe przyjmowanie (zalecane np. w przypadku boreliozy) bez środków osłonowych prowadzi nieraz do podrażnienia błony śluzowej żołądka, objawiającego się niekontrolowanymi skurczami mięśni żołądka oraz dotkliwym bólem, oraz uczuciem pieczenia i rozpierania. Jak mu zaradzić?
O ile ulotka tego nie wyklucza, można stosować domowe środki na „osłonę” śluzówki. Do najprostszych i najłatwiej dostępnych należy jogurt naturalny z bakteriami probiotycznymi. Warto również zaopatrzyć się w probiotyki, które wbrew obiegowej opinii, chronią nie tylko jelita, ale i żołądek.
Jeśli przyjmujemy antybiotyk, musimy bezwzględnie stosować się do zaleceń producenta lub lekarza odnośnie sposobu podawania. Na przykład, jeśli ulotka mówi, że tabletkę połykamy godzinę przed posiłkiem lub dwie godziny po, a mamy skłonność do podrażnień żołądka, możemy wybrać tę drugą opcję.
Zioła, które są doskonałym sposobem na dolegliwości żołądka, nie są z reguły zalecane przy antybiotykach. Chcąc zastosować rumianek, melisę czy koper, musimy wcześniej skonsultować się z lekarzem, aby uniknąć nie tylko działań niepożądanych leku, ale i zapewnić sobie jego nieprzerwane działanie.
Nerwica żołądka
Termin ten może być dla niektórych obcy, jednak większość osób chociaż kilka razy w życiu tej przypadłości doświadczyło. Najprościej można ją opisać jako ból brzucha i dolegliwości somatyczne wynikające ze stresu. Stres jednorazowy często daje nam objawy np. poprzez skurcza żołądka czy biegunkę. Zdarza się to zwłaszcza przed ważnym spotkaniem, istotnym wydarzeniem w życiu zawodowym i osobistym czy też przed egzaminem. Nerwica żołądka natomiast pojawia się regularnie po ekspozycji na czynnik stresowy czy traumę.
Nerwica żołądka w badaniach, nawet inwazyjnych, może nie dawać kompletnie żadnych oznak i nie wiązać się z innymi schorzeniami, np. IBS czy wrzodami. W takiej sytuacji osoba doświadczająca nerwicy powinna zgłosić się do psychologa w celu ewaluacji swoich reakcji, a ten pokierować może dalej na terapię czy do psychiatry. Nerwicy żołądka z pewnością nie należy ignorować, ponieważ nie tylko nie pozwala ona na pełne funkcjonowanie w społeczeństwie, ale i może z czasem prowadzić do innych schorzeń. Może być również wskazana wizyta u neurologa, który będzie w stanie zdiagnozować niedobór witamin będący podłożem małej odporności na stres. Niezbędne może być również modyfikowanie pewnych elementów stylu życia, szczególnie tych, które wywołują u nas reakcje nerwowe.
Problemy z żołądkiem w ciąży i po porodzie
Kobiety ciężarne niestety często uskarżają się na problemy żołądkowe mające różnorodne przyczyny. Z jednej strony inaczej reagują na niektóre pokarmy, również te, które dotąd bardzo dobrze tolerowały. Żołądek w okresie ciąży jest bardziej wrażliwy i może nadmiernie reagować na teoretycznie nieszkodliwe pokarmy. Z drugiej zaś, rosnąca macica naciska na żołądek od strony jego trzonu, co z kolei może powodować przesunięcie przepony nieco w górę. To wywołuje spore uczucie dyskomfortu, również w nocy czy w trakcie spaceru. Ciężarne zgłaszają wtedy uczucie pieczenia, jakby bolało je serce.
Innym problemem, na które skarżą się ciężarne, a mającym swoje podłoże w żołądku jest refluks. Nawet jeśli kobieta nigdy się na niego skarżyła, w ciąży może go dotkliwie odczuwać. Wynika ze zbyt intensywnej produkcji soku żołądkowego, co może być wywoływane niewłaściwą dietą. Jeżeli zaś refluks pojawia się w trzecim trymestrze, kiedy dno macicy zaczyna naciskać na trzon żołądka, niestety zmiany hormonalne mogą powodować rozluźnienie mięśni przepony i przełyku. W takim przypadku refluks powinien ustąpić po porodzie, natomiast sposoby radzenia sobie z nim jeszcze w ciąży należy bezwzględnie ustalić z lekarzem prowadzącym lub położną. Wiele bowiem zależy od indywidualnego obrazu klinicznego pacjentki, przyjmowanych przez nią leków oraz ogólnego stanu zdrowia. W tym stanie nie można nieraz przyjmować większości leków, które dozwolone są innym zdrowym dorosłym, natomiast chwilowo może pomóc spanie na lewej stronie, aby sok żołądkowy nie „wylewał się” w stronę przełyku.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
