Nocna i świąteczna opieka medyczna a SOR – czym się różnią i gdzie się udać w nagłej potrzebie?
Kiedy i z czym udać się do przychodni?
Od poniedziałku do piątku, wyłączając godziny nocne i święta, każdy objęty jest opieką wybranej przez siebie przychodni. Wbrew pozorom nie musi to być ośrodek zdrowia w naszym rejonie, ponieważ według prawa mamy swobodę wyboru przychodni udzielającej nam świadczeń zdrowotnych w ramach otwartej opieki zdrowotnej. Większość z nas decyduje się na zapisanie do przychodni znajdującej się blisko miejsca zamieszkania z wygody i względów logistycznych, ale nie ma takiego przymusu. Mając zaufanego lekarza czy pielęgniarkę w innej dzielnicy, wsi czy mieście możemy równie dobrze korzystać z ich usług w ramach NFZ, nawet jeśli wydaje się to trudniejsze w organizacji.
Przychodnia ma obowiązek zapewnić nam niezbędne świadczenia opieki zdrowotnej, jeśli we właściwym czasie się do niej zgłosimy z taką potrzebą. Dotyczy to nagłej choroby, wypisania recepty, odbycia teleporady czy wizyty stacjonarnej. Przychodnia ma prawo samodzielnie ustalić schemat przyjmowania pacjentów danego dnia na zapisy. Może to być kilka dni wcześniej z zastrzeżeniem terminów dla osób z nagle pogarszającym się stanem zdrowia albo tego samego dnia osobiście w siedzibie przychodni lub telefonicznie.
Jeśli w przychodni rejonowej przyjmują zarówno lekarze podstawowej opieki zdrowotnej jak i specjaliści, możemy zapisać się tam do lekarza rodzinnego, a z usług specjalisty korzystać w innym miejscu. Tak samo jest w przypadku wyboru lekarza rodzinnego i położnej środowiskowej po porodzie. Lekarz rodzinny/pediatra mogą pracować w przychodni blisko domu, ale mamy swobodę wyboru położnej i odwrotnie.
Opieka nocna i świąteczna – co to oznacza?
Przychodnie mają obowiązek świadczyć nam usługi zdrowotne w dni powszednie w godzinach od 8 rano do 18 wieczorem. Co jednak, jeśli źle się poczujemy w godzinach wieczornych/nocnych i nie możemy czekać do jej otwarcia?
Jeszcze kilkanaście lat temu udalibyśmy się na SOR, czyli szpitalny oddział ratunkowy. Dzisiaj jednak mamy do dyspozycji oddziały nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej. Znajdują się one najczęściej w budynku szpitalnym, ale rejestracja i gabinety lekarskie są oddzielne od SORu, aby nie tworzyć niepotrzebnych kolejek i zastojów. W oddziale nocnej i świątecznej opieki spotkamy się z lekarzem rodzinnym lub internistą i pediatrą, którzy będą w stanie ocenić nasz stan zdrowia, wypisać receptę, skierowanie na badania, jeśli jest taka możliwość w tym samym ośrodku. Jeśli natomiast uznają, że stan pacjenta jest zbyt poważny lub niezbędna jest opieka specjalisty, zalecą wizytę na SORze.
Świąteczna opieka zdrowotna – kogo obejmuje?
Z usług świadczonych przez pracowników nocnej i świątecznej opieki mogą korzystać wszyscy ubezpieczeni w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Na oddział można się zgłaszać, jeśli nie występuje zagrożenie życia, jednak stan zdrowia pogarsza się na tyle, że nie mamy możliwości przeczekać do wizyty w przychodni nazajutrz lub po weekendzie.
W ramach nocnej i świątecznej opieki możemy odbyć wizyty:
- stacjonarnie na oddziale
- poprzez teleporadę
- poprzez wizytę domową w uzasadnionych przypadkach (o których decyduje lekarz po odbyciu rozmowy telefonicznej).
Na nocną i świąteczną opiekę zgłaszać się mogą dzieci z opiekunami i dorośli w każdym wieku.
Nocna Opieka Zdrowotna – jak się tam dostać?
Na oddział nocnej i świątecznej opieki możemy pojechać bezpośrednio lub zgłosić się telefonicznie w celu odbycia teleporady. Na oddziale zostaniemy w recepcji poproszeni o podanie podstawowych danych, w tym imienia i nazwiska, adresu, peselu, miejsca zamieszkania. Czyli wszystkich tych, które posiada nasza przychodnia, ale nie oddział. Każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie.
Na oddział możemy zadzwonić poprzez numer telefonu podany na stronie szpitala lub w wyszukiwarce Narodowego Funduszu Zdrowia. W celu uzyskania tej informacji nie trzeba dzwonić pod numery alarmowe.
Co to jest SOR?
Szpitalny Oddział Ratunkowy służy do ratowania życia w stanach jego zagrożenia. Wiele osób nie zgłasza się na niego z obawy przed długimi kolejkami, które z kolei stwarzane są przez osoby niekoniecznie potrzebujące natychmiastowej pomocy. I tak koło się zamyka. Z czym, więc, należy zgłosić się na SOR?
Podejrzenie zawału i udaru
Jeśli uważamy, że nam lub naszym bliskim zagraża zawał serca, mózgu czy zakrzepica płuc, powinniśmy wezwać karetkę, która zabierze nas na najbliższy oddział ratunkowy.
Uraz, uraz powypadkowy
Złamaliśmy nogę, rękę albo braliśmy udział w wypadku – zgłaszamy się na SOR w celu uzyskania pomocy.
Udział w napaści, obrażenia głowy
Powinny one zostać jak najszybciej opatrzone, lekarz specjalista oceni również, czy nie ma wewnętrznych obrażeń.
Zatrucie chemikaliami wymagające natychmiastowej detoksykacji
Stan po zatruciu chemikaliami (wziewnym lub doustnym) wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej i poważnie zagraża życiu.
Próby samobójcze
Na SORze osoba, która podjęła próbę samobójczą otrzyma szybko niezbędną pomoc
Do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego możemy zgłosić się o każdej porze i niezależnie od dnia, ale musimy pamiętać, że pierwszeństwo zawsze mają pacjenci przywożeni w karetkach (chyba, że stan zdrowia zgłaszającego się jest już zbyt poważny, aby czekać).
Przyjęcie na SOR
Przyjęcie na oddział nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej odbywa się po rejestracji pacjenta i nadaniu mu statusu za pomocą kodu triażu. Triaż lub triage medyczny to system pozwalający personelowi medycznemu rozpoznanie i udzielenie pomocy pacjentom, których stan nie cierpi zwłoki, czyli w bezpośrednim i przewidywalnym zagrożeniu życia. Np. pacjent z podejrzeniem pękniętego tętniaka zostanie obsłużony szybciej niż pacjent ze złamaną ręką czy krwawieniem z nosa.
Kolory opasek na SOR
Niektóre oddziały ratunkowe stosują system opaskowy, w innych „kolory” nadawane są na kartach pacjentów czy w systemie komputerowym. Są trzy podstawowe, uznawane międzynarodowo, kolory rozpoznania triage:
Czerwony
Przypadek najpilniejszy, który nie może czekać ze względu na bezpośrednie zagrożenie życia (np. zawał, uraz głowy wymagający pomocy zabiegowej, krwawienie wewnętrzne, etc.)
Żółty
Osoba z żółtą opaską powinna zostać przyjęta i otrzymać pomoc w trybie pilnym, gdy tylko zostanie ona udzielona przypadkom najpilniejszym (czyli czerwonym).
Zielony
Pacjent jest stabilny, nie występuje bezpośrednie zagrożenie życia, ale musi zostać opatrzony na SORze ze względu na poważny uszczerbek na zdrowiu.
Na SORze przyjmują ratownicy, lekarze chirurdzy, lekarze ogólni oraz poszczególnych specjalizacji, którzy najczęściej wzywani są do pacjentów bezpośrednio z oddziałów. W przypadkach nagłych pacjent może z SORu zostać skierowany na pilny zabieg operacyjny, jeśli z badań obrazowych bądź laboratoryjnych wyniknie taka konieczność.
Kiedy na SOR powinien zgłosić się opiekun z dzieckiem?
U dziecka wszelkie objawy chorobowe mogą niepokoić opiekunów, szczególnie jeśli wykazuje się ono dobrym zdrowiem na co dzień. Ponadto u maluchów niektóre stany szybciej się rozwijają niż u dorosłych, więc nie powinno dziwić, że rodzic automatycznie w chorobie kieruje się z nim na SOR.
Nie we wszystkich przypadkach należy to jednak robić. Jeśli mamy do czynienia z infekcją, gorączką czy zatruciem pokarmowym możemy z dzieckiem zgłosić się do przychodni, a w przypadku wystąpienia objawów w nocy albo w weekend – na oddział nocnej lub świątecznej opieki. Dziecko otrzyma tam należytą opiekę, a w razie czego lekarz skieruje je na oddział ratunkowy.
Na szpitalny oddział ratunkowy powinniśmy pojechać z dzieckiem, jeśli występuje u niego zagrożenie życia, spowodowane toczącą się chorobą lub nagłym zdarzeniem. Może to być np. połknięcie niebezpiecznego elementu (magnes, metalowa kulka, zabawka z ostrymi krawędziami), wypicie chemicznej substancji (środki do czyszczenia, mydło, spożycie proszku do prania, leku czy suplementu dla dorosłych bądź zwierząt, dużej ilości pasty do zębów z dużą zawartością fluoru), poparzenie gorącą substancją, głębokie skaleczenie np. nożem. Jeśli stan pogarsza się w bardzo szybkim tempie lub dziecko podjęło próbę samobójczą i liczą się dosłownie minuty, należy wezwać karetkę, chyba że mieszkamy w pobliżu szpitala z oddziałem ratunkowym i jesteśmy w stanie sami przetransportować dziecko do niego w ciągu kilku minut. Jeśli maluch doznał urazu np. na huśtawce czy schodach i nie może się ruszać, należy wezwać karetkę.
Pamiętajmy, że w przypadku noworodków, jeśli pojawi się u nich nagłe pogorszenie stanu zdrowia, powinniśmy, jeśli mamy taką możliwość, zgłosić się na SOR w szpitalu, w którym maluch przyszedł na świat.
Odmowa przyjęcia na SOR
Pomimo podziału obowiązków pomiędzy poszczególne ośrodki zdrowia, zdarza się, że pacjent otrzymuje odmowę przyjęcia na szpitalny oddział ratunkowy. Może to wynikać z różnych przyczyn:
- stan pacjenta nie kwalifikuje się do opieki na SORze
- pacjent zgłasza się w stanie nietrzeźwości i jest agresywny, ale jego zdrowiu i życiu nic nie zagraża (w takim wypadku personel SORu wzywa policję i/lub ochronę szpitala)
Szpitalny oddział ratunkowy ma obowiązek przyjąć i udzielić świadczeń osobie, która zgłasza się z bezpośrednim zagrożeniem życia lub zdrowia. Jest to wyspecjalizowana i odrębna komórka szpitala, dlatego jej usługi też skierowane są do pewnej grupy pacjentów, którzy nie otrzymaliby pomocy w innym miejscu. Jeśli pomimo spełnienia warunków pacjent nie otrzymał pomocy i SOR odmówił jego przyjęcia, powinien on upominać się o pisemną odmowę i ma prawo złożyć skargę do dyrekcji szpitala, oddziału NFZ czy do Ministerstwa Zdrowia.
Dokąd udać się po poradę na urlopie?
Jeśli spędzamy urlop w Polsce i w jego trakcie poczujemy się źle, możemy zgłosić się po poradę lekarską, świadczenia pielęgniarki lub położnej na terenie całego kraju. Wystarczy zgłosić się do każdej przychodni posiadającej umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia w godzinach jej pracy – czyli od 8 do 18.
Jeśli pogorszenie stanu zdrowia nastąpi w godzinach nocnych, w weekend lub w dzień ustawowo wolny od pracy, również możemy skorzystać z najbliższego punktu nocnej i świątecznej pomocy medycznej. Zostaną nam wtedy udzielone świadczenia w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.
Rzecz jasna, jeśli nasze życie i zdrowie jest zagrożone w trybie nagłym, udajemy się na SOR. Kobiety w ciąży przebywające na urlopie po zauważeniu niepokojących objawów, jak krwawienie, skurcze lub gorączkę, powinny zgłosić się do najbliższej izby przyjęć ginekologicznej.
Izba przyjęć – gdzie się znajduje?
Izba przyjęć jest osobną jednostką szpitalną, w której znajdziemy specjalistyczną pomoc lekarską w zależności od naszych doraźnych potrzeb. Spotkamy się więc z izbą okulistyczną, ginekologiczną/położniczą, ortopedyczną czy neurologiczną. W Izbie znajduje się sprzęt do ratowania życia w razie, gdyby nastąpiła taka potrzeba. Jest otwarta każdego dnia przez całą dobę, jak SOR.
W dużych szpitalach izby przyjęć są najczęściej odrębne od SORu, dzięki czemu kolejki nieco się skracają, w mniejszych Izby możemy w ogóle nie znaleźć. Jeśli mamy taką możliwość i doznaliśmy konkretnego urazu (np. oka), warto zgłosić się do specjalistycznej izby przyjęć, w której przyjmują lekarze danej specjalizacji medycznej.
Jeżeli nasz stan będzie na tyle poważny, że udzielana nam pomoc wykraczać będzie poza zakres doraźnej, możemy zostać przyjęci na oddział szpitalny w celu dalszej diagnostyki i leczenia.
Ambulatorium chirurgiczne
Inną jednostką opieki zdrowotnej, do której możemy się udać w przypadku urazów, zwichnięć czy skręceń jest ambulatorium chirurgiczne. Jest to miejsce, które pomoże nam zabezpieczyć uraz, w którym wykonamy niezbędne badania obrazowe i gdzie uzyskamy poradę.
Ambulatorium najczęściej czynne jest każdego dnia od wczesnych godzin porannych do późnych godzin nocnych. Dzięki takiej placówce nie musimy jechać na SOR, kolejki często są dużo mniejsze, bo nie przyjmuje się tam pacjentów w stanie zagrożenia życia.
W ambulatorium możemy otrzymać następujące usługi:
- opatrywanie (w tym chirurgiczne – szycie) ran niewymagających cięcia.
- unieruchamianie złamań
- diagnostyka stanu zagrożenia życia (w której to sytuacji pacjent zostanie odesłany na SOR lub zostanie do niego wezwana karetka)
- usuwanie kleszczy.
Niestety nie każde miasto dysponuje tego typu rozwiązaniem, więc wielu polskich pacjentów w przypadku urazów jest skazanych na wizytę w poczekalni SORu.
Nocna i świąteczna opieka zdrowotna a SOR – pytania i odpowiedzi
Czy SOR wystawia zwolnienie lekarskie?
Zasadniczo każdy lekarz uprawniony do świadczenia usług zdrowotnych ma możliwość wystawienia zwolnienia lekarskiego, również lekarz ze Szpitalnego Oddziału Ratunkowego. Jeśli stwierdzi on, że pacjent nie ma możliwości powrotu do pracy (np. złamał nogę bądź rękę i nie ma nawet możliwości pracować na komputerze w pozycji siedzącej), powinien on zwolnienie lekarskie wystawić. Jeśli tego nie zrobi, pomimo zaistnienia do tego przesłanek, a skieruje pacjenta w tym celu do lekarza rodzinnego, możemy złożyć na lekarza skargę.
Czy lekarz z NiŚOZ wystawia zwolnienie lekarskie?
Tak, jeżeli stawia diagnozę i niesie ona za sobą czasową niezdolność do pracy, ma obowiązek wystawić zwolnienie na druku (teraz już w formie elektronicznej) ZLA. Dotyczy to osób dorosłych, jak i opiekunów dzieci, które nie mogą uczęszczać do szkół i przedszkoli ze względu na chorobę. Przykład: dziecko w placówce NiŚOZ otrzymało antybiotyk przy diagnozie infekcji bakteryjnej. Skoro nie pójdzie do szkoły, musi z nim zostać opiekun – najczęściej rodzic, co stanowi o jego braku zdolności do pracy ze względu na opiekę nad chorym dzieckiem do lat 14. Lekarz powinien więc wystawić opiekunowi zwolnienie i nie może go odsyłać w tym celu do przychodni rejonowej.
Zabrakło mi leków – co mam zrobić?
Jeśli za późno zorientujemy się, że zabrakło nam leków, zgubiliśmy bagaż z ich zawartością, czy zginęły nam w inny sposób, możemy telefonicznie zgłosić się po receptę. Możemy to zrobić w swojej przychodni oraz w nocnej i świątecznej opiece. Nie zgłaszamy się w tym celu na SOR.
Dzięki możliwości wystawiania e-recept oraz wglądowi lekarza w poprzednio przepisywane nam leki możemy otrzymać tego typu świadczenia przez telefon w swoim miejscu zamieszkania lub na urlopie.
Mam niepokojące wyniki badań, a jest weekend. Gdzie się udać?
Jeśli w weekend lub w piątek po południu otrzymamy niepokojące wyniki badań, świadczące o złym stanie zdrowia możemy się z nimi zgłosić na nocną i świąteczną opiekę zdrowotną, nawet telefonicznie. Lekarz lub pielęgniarka dyżurna po zebraniu wywiadu i analizie wyników pokieruje nas, czy powinniśmy zgłosić się do nich, czy od razu na SOR z uwagi na zagrożenie życia (np. z niebezpiecznie wysokim poziomem glukozy we krwi, enzymów wątrobowych i trzustkowych, D-dimerów).
Otrzymałem nowy lek, ale nie jestem pewien, czy go brać ze względu na interakcje. Kogo zapytać?
O ewentualne interakcje lekowe, dawkowanie czy skutki uboczne w przypadku nowego leku możemy zapytać lekarza POZ, a poza godzinami jego/jej pracy – lekarza w nocnej i świątecznej opiece medycznej. Nie musimy się tam zgłaszać osobiście, możemy poradę uzyskać telefonicznie, a lekarz wskaże nam, na co powinniśmy uważać, dlaczego dany lek został nam przepisany oraz wskaże, czy interakcja faktycznie występuje.
Bardzo źle się czuję, moja przychodnia jest zamknięta. Kto wyda mi zwolnienie z pracy?
Lekarze z nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, którzy nas przebadali i stwierdzili występowanie schorzenia uniemożliwiającego nam powrót do pracy mogą wystawić zwolnienie od niej w takim samym zakresie jak lekarz w naszej przychodni POZ. Prawdopodobnie poprosi nas jednak o zgłoszenie się do lekarza rodzinnego, do którego jesteśmy zapisani, na kontrolę we właściwym czasie, a wtedy zgodnie z decyzją lekarza zwolnienie może zostać przedłużone.
Czy SOR może odmówić przyjęcia?
Jeżeli pacjent znajduje się w stanie bezpośredniego lub przewidywanego zagrożenia zdrowia lub życia, lekarz na SORze nie ma prawa odmówić mu pomocy i przyjęcia.
Jeśli osoba zgłaszająca się nie jest w takim stanie, SOR może odmówić mu przyjęcia i skierować do przychodni, poradni specjalistycznej, ambulatorium chirurgicznego (jeśli takie w mieście funkcjonuje) lub do nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej.
Czy nocna i świąteczna opieka zdrowotna może odmówić przyjęcia?
Nie. Jeśli zgłaszamy się do niej w godzinach pracy oddziału, czyli poza godzinami pracy przychodni czy ambulatorium chirurgicznego, lekarz ma obowiązek nas przebadać. Jednakże, jeśli przyjedziemy na oddział o godz. 7:30 rano we wtorek, a przed nami nadal będzie kolejka, być może lepszym rozwiązaniem byłoby zgłoszenie się do naszego lekarza rejonowego w przychodni, która zostanie otwarta za pół godziny.
Lekarz z NiŚOZ postawił diagnozę i wystawił receptę oraz zwolnienie lekarskie. Gdzie udać się na kontrolę?
Na kontrolę w czasie przewidzianym pierwotną diagnozą udajemy się już do swojego lekarza rodzinnego lub internisty czy specjalisty. Nocna pomoc medyczna ma status doraźnej, korzystamy z niej w przypadku, gdy nasza przychodnia jest zamknięta. Na kontrolę leczenia udajemy się już jednak do swojego zwyczajowego ośrodka zdrowia.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
