Co to jest nerwica lękowa i kto jest narażony na jej wystąpienie?
Nerwica lękowa – czym jest?
Nerwica lękowa, inaczej nazywana lękiem neurotycznym to zjawisko, w którym odczuwamy niespokojne i niekomfortowe uczucia względem siebie bądź okoliczności nas otaczających. Może prowadzić, i tak tez jest w wielu przypadkach, do negatywnych, defensywnych zachowań, mających na celu przywrócenie własnego poczucia kontroli.
Termin ten nakreślił pierwszy raz Zygmunt Freud, legendarny psychiatra i psycholog, który stwierdził, że nerwica lękowa pojawia się, gdy w człowieku rodzi się poczucie utraty kontroli nad sobą, swoim życiem czy własnym ego. W rezultacie jego zachowania stają się dysfunkcyjne i sztywne, nieprawidłowo reagujemy na stres oraz podejmujemy desperackie próby przywrócenia czegoś, co w naszym mniemaniu jest poczuciem kontroli.
Wraz z biegiem lat i rozwojem psychologii oraz psychiatrii zaczęto stosować ten termin wobec osób, które odczuwają negatywne skutki lęku czy stresu lub mają mniej rozwinięte mechanizmy radzenia sobie z trudnymi emocjami. Tego typu cechę osobowości nazywa się neurotycznością.
Neurotyczność może wiązać się z innymi problemami natury psychicznej, tym samym wpływając na wiele aspektów codziennego życia. Mogą to być:
Depresja neurotyczna
Cechująca się większą niż w przypadku depresji nieneurotycznej skłonnością do myśli samobójczych i samookaleczania, niestabilnością zachowań, impulsywnością. Zasadniczo nie jest zaliczana do typów depresji a do zespołu objawów występujących właśnie w nerwicy, aczkolwiek może być z nią niekiedy związana.
Zaburzenia odżywiania
W ostatnich latach badano związek pomiędzy niektórymi cechami osobowości a skłonnością do występowania zaburzeń odżywiania. Stwierdzono, że u osób z lękiem neurotycznym istnieją korelacje pomiędzy tą ich cechą a zaburzeniami odżywiania, w tym anoreksją, bulimią i tak zwanym zajadaniem stresów. Związek ten występował częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
Z angielskiego znane jako OCD, polega na posiadaniu myśli i wykonywaniu wywołanych nimi czynności, które mają nam zapewnić tak zwany spokój ducha i bezpieczeństwo. Bardzo często łączone są z fobiami na różnym tle. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne wywoływane są przez myśli, których nie chcemy, bo wiemy, że utrudniają nam życie, wywołując poczucie nasilonego niepokoju, a jednak czujemy się przymuszeni do pewnych zachowań. W innym wypadku, jesteśmy przekonani, nastąpią niekorzystne dla nas konsekwencje i myśl ta nie może nas opuścić.
Fobie
Inaczej zaburzenia lękowe w postaci fobii w różnych postaciach. Ich cechą charakterystyczną jest fakt, że dla innego człowieka czynnik je w nas wywołujący jest w zasadzie nieszkodliwy. Może to być zwierzę, źródło infekcji (bakterie, wirusy, pasożyty), zjawisko naturalne (woda, ogień), a nawet położenie (wysokość) czy inni ludzie. W zależności od natężenia, może wywoływać dyskomfort lub realnie odczuwalny ból, swędzenie, pieczenie. Fobię w nerwicy lękowej można odróżnić od zwykłego strachu przed danym czynnikiem, np. wszyscy dbamy o czystość rąk, uczymy tego nasze dzieci, oczyszczamy rany ponieważ wiemy, że należy chronić się przed infekcjami. Jednak człowiek cierpiący na mizofobię, czyli lęk przed zakażeniami, brudem czy zanieczyszczeniem odczuwają ogromny stres przy potencjalnym zetknięciu z jakimkolwiek zabrudzeniem. Podobnie fobię społeczną zdecydowanie możemy odróżnić od całkowicie naturalnej u większości ludzi nieśmiałości.
Nerwica lękowa – przyczyny
Trudno jest określić dokładną przyczynę nerwicy lękowej, a znalezienie jej musi być poprzedzone dokładnym wywiadem i analizą, najlepiej przeprowadzoną ze specjalistą. Do najczęściej diagnozowanych powodów chorowania na nerwicę lękową należą:
Doświadczenia rodzinne i społeczne
Środowisko rodzinne, w którym wychowanek nabywa nawyków od swoich rodziców, dziadków, starszego rodzeństwa czy społeczności lokalnej bądź religijnej. Nadmierne myślenie i zamartwianie może niejako w tym przypadku być niczym infekcja, której ciężko się pozbyć. Jeśli jako dzieci czy młodzi ludzie otoczeni jesteśmy nadmierną kontrolą i wyimaginowanymi lękami, możemy to ze sobą zabrać w dorosłe życie.
Typ osobowości
Szczególnie osobowość typu A, którą cechuje nadmierne stresowanie i zamartwianie się, również rzeczami, które tego poziomu lęku nie wymagają. Osoby z typem A bywają agresywne wobec innych, mają dużą potrzebę rywalizacji i wygranej za wszelką cenę oraz źle reagują na porażkę.
Historia medyczna
U osób przewlekle chorych, szczególnie jeśli choroba rozpoczęła się w młodym wieku, nerwica lękowa może się rozwinąć na skutek potrzeby ciągłej kontroli warunków i środowiska życiowego. Niekiedy zaburzenia psychiczne, jak lęk neurotyczny, są następstwem schorzeń tarczycy, serca lub na tle neurologicznym.
Jak objawia się nerwica lękowa?
Lęk neurotyczny różni się od typowych reakcji na stres czy dyskomfort wywoływany przez otoczenie przede wszystkim impulsywnym charakterem reakcji. Warto przy tym zauważyć, że w życiu każdego człowieka zdarzyć się czasem mogą sytuacje, nawet przedłużające się, które wywołują niekiedy niezrozumiałe dla innych zachowania. Jeśli jednak dzieje się to często i w pozornie niewymagających tego okolicznościach, specjalista w zakresie zdrowia psychicznego może mieć podstawy do stwierdzenia nerwicy lękowej. Do symptomów bowiem zaliczamy m.in.:
- wysoki samokrytycyzm i perfekcjonizm
- niską tolerancję na stres i frustrację
- przecenianie zagrożeń lub problemów
- wysoki poziom ruminacji (myśli obsesyjnych) i zamartwiania się
- sztywne i kontrolujące reakcje na problemy
- słabą kontrolę impulsów i niska samokontrola
Jak rozpoznać nerwicę lękową?
Osoby cierpiące na nerwicę lękową mają tendencję do nakładania na siebie bardziej sztywnych ram funkcjonowania i wypełniania nawyków, są znacznie bardziej wymagający wobec siebie i domowników, są niechętne lub niezdolne do zaakceptowania zmian. Cechuje je dużo wyższy poziom samokrytyki, obniżona samoocena oraz uczucie przygnębienia i smutku.
Niekiedy osoby cierpiące na nerwicę neurotyczną podejmują impulsywne, nieprzemyślane, złe decyzje, jednocześnie nadmiernie myśląc o swojej sytuacji życiowej czy otoczenia. Ich nastrój często się waha, nachodzi ich irracjonalny strach. Próbując odzyskać lub uzyskać kontrolę na jakimś aspektem życia swojego lub innych, reagują przesadnie, a bywa że i agresywnie.
Jak radzić sobie z nerwicą lękową?
Nerwicę lękową powinniśmy leczyć, ponieważ wpływa ona bezpośrednio na codzienne życie nas samych oraz naszych najbliższych: rodzinę, przyjaciół oraz współpracowników. Zatruwa życie i nie pozwala cieszyć się w pełni z wykonywanych obowiązków oraz przyjemności życiowych. Uniemożliwia również prawidłowe korzystanie z międzyludzkich relacji.
Terapia
W celu dokonania poprawnej diagnozy i podjęcia leczenia możemy udać się do lekarza psychiatry, a więc specjalisty z zakresu zdrowia psychicznego, który posiada narzędzia do oceny zaburzeń psychosomatycznych. Nie każdy psychiatra może prowadzić psychoterapię, ale może on zalecić leczenie farmakologiczne (lekami z przepisu, suplementami oraz dietetycznie) i/lub psychoterapię u osoby, która takie kompetencje posiada.
Terapeuta prowadzi zajęcia ze swoim klientem, podczas których ma on nauczyć się rozpoznawać pewne zachowania i realistycznie do nich podejść, co wymaga ćwiczeń oraz bardziej empatycznego podejścia do samego siebie. Na przykład, terapia poznawczo-behawioralna pomaga odnaleźć kontekst pewnych zachowań, ich źródło i odpowiednio swoje działania ukierunkować.
Leczenie farmakologiczne
Wiele leków ma udowodnione działanie w wielu, nieraz kompletnie niezwiązanych ze sobą schorzeniach. Przykładem mogą być substancje, które działają przeciwmigrenowo oraz przeciwpadaczkowo. Nie inaczej jest z lekami na nerwicę lękową.
Leczenie farmakologiczne najczęściej połączone jest z terapią, aby nie uzależniać pacjentów od substancji czynnych i pomóc im wyjść z przyjmowania ich w możliwe najłagodniejszy sposób. Do krótko stosowanych substancji należą m.in. leki uspokajające.
Leki stosowane częściej niż uspokajające, mające udowodnione działanie w terapii nerwicy lękowej, należą do grupy substancji przeciwdepresyjnych. Mogą łagodzić stany lękowe, napięcie mięśniowe, niwelować bóle głowy, a więc symptomy, które towarzyszą atakom lęku neurotycznego.
Jak poradzić sobie z atakiem nerwicy lękowej?
Pomimo naszych starań i psychoterapii możemy nadal zmagać się z atakami. Mamy wtedy do czynienia z objawami psychicznymi oraz somatycznymi, które uniemożliwiają nam utrzymanie pełnej świadomości. Jak może wyglądać atak nerwicy lękowej:
- serce nam przyspiesza do niebezpiecznego pułapu
- mamy duży problem z oddychaniem. Z jednej strony próbujemy złapać oddech, a z drugiej – nie jesteśmy w stanie
- doświadczamy problemów żołądkowo-jelitowych, takich jak biegunka, wymioty, mdłości, sile bóle w pod i nadbrzuszu
- zawroty głowy, utrata świadomości, podczas których stajemy się zdezorientowani
- niemożność poruszania kończynami: czujemy, że nie możemy zrobić kroku czy podnieść ręki, mamy poczucie, ze nasze kończyny „nas nie słuchają”
Poza terapią i ewentualnym leczeniem farmakologicznym, powinniśmy spróbować zastosować pewne techniki, które u wielu osób są skuteczne w danym momencie. Te mechanizmy warto poznać zawczasu, aby móc sobie lub osobie nam bliskiej podczas ataku przypomnieć i zastosować:
Odwrócenie uwagi od problemu
I skupienie jej na czymś innym daje nam czas na uspokojenie się i późniejsze spojrzenie na problem z innej strony. Możemy zacząć wykonywać jakąś czynność, spróbować rozwiązać inny problem lub zacząć rozmawiać na kompletnie inny temat z osobą w naszym otoczeniu.
Trening oddychania
Powolne, głębokie i łagodne oddychanie uspokoi mięśnie układu oddechowego, wspomoże dotlenianie tkanek i narządów, w tym mózgu, oraz relaksację mięśni układu pokarmowego. Można wspomóc się położeniem się na podłodze, oparciem o krzesło lub o ścianę, warto również usiąść na podłodze, jeśli czujemy, że opuszcza nas energia witalna lub dolne kończyny odmawiają posłuszeństwa.
Oswojenie emocji
Jednym z ćwiczeń znanych m.in. z terapii poznawczo-behawioralnych jest pozwolenie sobie na oswojenie negatywnych emocji, zaproszenie ich niejako do swojego domu, omówienie ich samemu ze sobą (nawet w myślach), co pozwala nam je wypuścić. Reagując na swoje własne odczucia w sposób neutralny, logiczny i nie negatywny akceptujemy ich obecność, pozwalając sobie na znalezienie rozwiązania, by się od nich ostatecznie uwolnić.
Dieta przy nerwicy lękowej
Na pewno nie można stwierdzić, że leczenie nerwicy lękowej powinno opierać się wyłącznie na odpowiednim jadłospisie, ale dieta jest jednym z czynników mogących znacząco polepszyć efekty terapii lub kuracji farmakologicznej. Dietoterapia wspomaga organizm w ograniczaniu niektórych objawów somatycznych podczas ataku i wzmacnia pracę mózgu, co może być przydatne również w kontrolowaniu natężenia ich. Co warto jeść, aby pomóc sobie w lęku neurotycznym?
Omega-3
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe mają realny wpływ na pracę ośrodkowego układu nerwowego. Kwasy EPA i DHA regulują pracę neuroprzekaźników, obniżają stan zapalny oraz wspomagają pracę mózgu. W niektórych badaniach wykazano, że spożywanie dużej ilości kwasów EPA i DHA wpływała również na zmniejszenie poczucia lęku. Warto przy tym zaznaczyć, że badania zostały przeprowadzone z użyciem suplementów, które z reguły zawierają skoncentrowaną formę kwasów tłuszczowych.
W diecie, obecne zalecenia mówią, aby spożywać przynajmniej dwie porcje tłustych ryb morskich lub słodkowodnych tygodniowo, przy czym jedna porcja odpowiada palmowi, który dla każdego człowieka jest indywidualnej wielkości.
Witamina D
Nie jest ona aż tak rozpowszechniona w naturalnych źródłach dietetycznych, ale możemy ją znaleźć w niektórych produktach. Syntetyzujemy ją również sami na skutek ekspozycji słonecznej. W okresie od jesieni do wiosny zaleca się wszystkim ją suplementować w odpowiedniej ilości – dopasowanej do indywidualnego poziomu, co możemy zbadać testem laboratoryjnym.
W badaniach naukowych oceniono, że u osób z niskim poziomem witaminy D we krwi znacząco częściej występował lęk w tym lęk neurotyczny, a także epizody depresyjne. Przy wyborze suplementacji, szczególnie w okresie nikłego dostępu do promieni słonecznych, można wybrać suplementy zawierające zarówno cholekalcyferol, jak i kwasy omega-3.
Jaja
Przez wiele lat jajka uznawane były za jedne z najmniej zdrowych produktów spożywczych. Co innego jednak mówi nauka, która udowadnia, że jest wręcz odwrotnie.
Jajka zawierają pełnowartościowe (a więc zawierające wszystkie potrzebne nam aminokwasy) białko, które wspaniale wręcz wspomaga syntezę serotoniny, neuroprzekaźnika, wspomagającego polepszenie nastroju, regulację snu, poprawę pamięci oraz kontrolę zachowania. Wstępne badania wykazują również, że pomaga ona zmniejszać poczucie niepokoju.
Pestki dyni
Potas jest minerałem wspomagającym utrzymanie równowagi elektrolitowej organizmu, a tym samym pośrednio regulującym ciśnienie. Przeprowadzone już lata temu badania pokazały, że u osób z niskim, nieprawidłowym poziomem potasu częściej występował podwyższony poziom hormonu stresu – kortyzolu. Regularne spożywanie produktów bogatych w potas, a przy tym jak najmniej przetworzonych, może pomóc w regulacji hormonów odpowiedzialnych za stres.
Banany
Dojrzałe banany nieco mniej bogate są w potas, za to zawierają więcej tryptofanu, związku uznawanego za naturalny antydepresant. Nie ma oczywiście możliwości, aby spożywaniem bananów zastąpić profesjonalnie przeprowadzoną terapię czy leczenie farmakologiczne, ale u osób, które nie kwalifikują się do stosowania medykamentów, dojrzałe banany mogą być korzystnym dodatkiem do codziennej diety.
Gorzka czekolada
Ciemna czekolada, która zawiera przynajmniej 70% kakao może wspomagać zdolności poznawcze i poprawiać nastrój. W jaki sposób? W eksperymentach przeprowadzonych z udziałem ludzi wykazano, że po spożyciu gorzkiej czekolady z wysoką zawartością kakao, fale gamma pokazały, że ośrodki mózgu odpowiedzialne za uczenie się i kreatywność pobudzały się. Co więcej, dobrej jakości czekolada może zmniejszać stany zapalne.
Jogurty z bakteriami probiotycznymi
Bakterie probiotyczne pilnują dobrego stanu wyściółki jelitowej, a więc naszej odporności przed infekcjami, stresem i, co sugerują niektóre badania, niektórymi zaburzeniami psychicznymi. Wybierając dobrej jakości jogurt z zawartością bakterii probiotycznych i o jak najprostszym składzie poprawiamy stan swoich jelit, a przez to możemy lżej reagować na niektóre stresujące sytuacje. To może przekładać się na stopień odczuwanego lęku.
Pamiętajmy również, że
- w nerwicy, podobnie jak w innych zaburzeniach zdrowia psychicznego, niezwykle ważna jest regularność. Dopasowane do nas, odpowiednio rozłożone w ciągu dnia pory posiłków mają ogromne znaczenie dla dożywiania komórek i tkanek w tlen i składniki odżywcze.
- Istotne jest również rozłożenie makro i mikroskładników na poszczególne posiłki. Kolacja powinna być lekkostrawna, aby nie przeciążać żołądka, a mózgowi nie podawać dodatkowego paliwa do nadmiernego myślenia o problemach całego dnia. Na kolację podarujmy sobie również produkty nadmiernie bogate w błonnik, bo organizm (szczególnie żołądek, wątroba i jelita) zamiast się wyciszyć, zasnąć i odpocząć, będzie musiał nadmiernie pracować.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
